Фольклорный архив Башкирского государственного университета

ISBN 978-5-87604-352-8

К оглавлению издания.

<Йыр>

Был йыр Күгәрсен районы Бикбулат ауылында йәшәүсе Фәрхиза Тимербаева Бәхтиәр ҡыҙынан яҙып алынды. (80 йәш).

Эйек кенә буйы төрлө сәскә
Төрлө сәскә кеүек ҡыҙҙары.
Төрлө сәскә кеүек күп булһа ла
Икәү генә ҡалды ни бары.

Стенала һуға ике сәғәт.
Үткән ғүмерҙәрҙе иҫәпләй.
Үткән ғүмерҙәрҙе иҫәпләй ҙә
Ҡалған ғүмерҙәрҙе һис әйтмәй.

Ялан ғына ере һандуғаслы
Һауаларға сығып һайрамай.
Баштарына нужа төшмәһә,
Йыр сығарып кеше йырламай.

Һандуғас та инем илемде
Ҡайтһам һайрар инем еремдә
Аҡ йомортҡа кеүек тәгәрләтеп
Ризыҡ йөрөй йөрөгән ереңдә.

Һыулар ғына аға, ташы ҡала,
Таш араларында ҡом ҡала.
Ризык ҡайҙа ҡушһа, шунда бәндә,
Тупраҡ яҙған ерҙә баш ҡала.

Ҡарағай ҙа ағас матур ағас
Япраҡтары уның ҡыуармай.
Был донъяҡайҙарға ышанмайыҡ
Кемдәр илап, кемдәр ҡыуанмаҫ.

Егет кенә бул аң егет бул
Ҡайыш ҡуйҙыр көмөш югәнгә
Егет кенә дәүере үтмәҫ борон
Яусы ебәр йәнең һөйгәнгә.

Иртәнсәкәй тороп тыңлайым
Һандуғасҡайҙарҙың тауышын
Һандуғасҡайҙарҙың тауышына
Таратам да күкрәк һағышын.

Ҡарлуғасҡайҙарҙың балаһы
Диңгеҙҙәрҙән тәрән йылғала.
Егет кенә булһаң, егет бул
Даның ҡалһын фани донъяға.

Ҡарағай ҙа ағас бейек ағас
Менеп булмай геран булмағас.
Уйлағанда уйҙы эшләп булмай,
Яҡыныңдан ярҙам булмағас.

Аҡ ҡарсыға кеүек түшен киреп,
Ҡыҙҙар бара һыуға ҡойоға,
Баштарыңа нужа төштөниһә,
Арыҫлан кеүек ирҙәр бойоға.

Аттар ашамай күрәнде,
Аттар ашай бирәнде.
Дошман күрә алмай көн күргәнде
Яраталар йығылып үлгәнде.

Ҡара итеккәйемдең дағаһы
Бейек кенә күренә күҙемә.
Ҡара ғына ҡашым, һандуғасым,
Көйөк кенә булдың үҙемә.

Өҫтәремә кейгән күлдәгемдең
Бер юлдары уҡа булһасы.
Күп теләкәйҙәремдер араһында
Бер теләгем ҡабул булһасы.

Һандуғастар һайрай тәхетендә
Төн уртаһы сахра ваҡытында.
Булма ғына йәрһеҙ, булма малһыҙ,
Донъя ғына көтөр ваҡытыңда.

Алыҫтан да ҡара күренгән
Һыҙылып ҡына ятҡан юл кеүек.
Үткән ғүмерҙәрҙең иҫәбе юҡ
Ергә генә Һеңгән Һыу кеүек.

Ерәнскәй атым елә алмай
Арҡаларҙың юлы түтә тип.
Төн уртаһында ғына бер ҡыҙ илай
Ғүмеркәйҙәрем зая үтә тип.

Иртәнскәй тороп ҡараһам
Ағас башҡайҙары тиң түгел.
Әҙәмдәрҙән әҙәм кәм түгел
Бәхеткәйҙәре уның тиң түгел.

Алыҫта ғына ялтырап күренгән
Анау тауҙың ғына аҡ ташы.
Ҡайҙа ғына бармай, ниҙәр күрмәй
Ир-егеткәй менән ат башы.

Һалҡын ғына һарай эстәрендә
Сәсен генә тарай һылыу ҡыҙ.
Сәскәйең һары миселе уҡа
Һарғайтаһың йөҙҙө һылыу ҡыҙ.

Ултырҙым да кәмә түренә
Ҡараным да һыуҙың төбөнә
Һыу төптәрендә ҡара юҡ,
Алла эштәрендә сара юҡ.

Тубылғы ла ағас ҙур булмай,
Араһынан үтер юл булмай.
Ҡайҙа ғына барһаң, дуҫ-иш кәрәк,
Дуҫ-иш менән кеше хур булмай.

Мәсет кенә башы мөүлем таш
Көмөш кенә йөҙөк: аҡыҡ ҡаш.
Ҡашҡынайың-күҙең ҡыйылышып,
Аҡыл ғынаң камил, үҙең йәш.

Өҫтәл генә аҫты күләгә
Өҫтәл генә өҫтө көрәгә,
Һин туғанҡайымды оҡшатамын
Сит илдәрҙән килгән түрәгә.

Ике генә ерлән, берлән көрән
Юрғалай ҙа белмәй юл менән.
Маңлайыңа яҙған яҙмышыңды
Юйып ҡына булмай ҡул менән.

Ҡарлуғас та ҡара муйыны ала
Һауаларҙа осоп юғала,
Илай ҙа ғына, көйә бер ҡыҙ бала
Бәхетһеҙ ҙә булған ул бала.

Ай уръяҡҡайында берлән йондоҙ,
Айҙың ғына һөйәр йондоҙо.
Ҡашҡынайың-күҙең ҡыйылышып,
Керфекләрең диңгеҙ ҡондоҙо.

Ике генә ҡайын йәнәшә,
Япраҡтары уның шаулаша.
Ике генә туған бергә булһа,
Һандуғасҡай кеүек һайраша.

Арғымаҡтар менән уңырмы,
Төлкө туңдар кейгән туңырмы,
Әжәлләре етеп бирешмәһә,
Ҡайғы менән кеше үлерме?

Көмөш кенә балдаҡ ҡойҙорҙом,
Һис - берәүгә түгел үҙемә.
Һис берәүкәйҙәрҙе мин күрмәйем
Һин күренәһең минең күҙемә.

Иртәнсәкәй тороп тыңлаһам,
Буҙ турғайҙар тетә уйыңды.
Мин дә тетәр инем уйымды
Яңғыҙлыҡай киҫә муйынды.

Югереп кенә мендем ҡалаға
Ат ҡына ла бәйләнем умырзаяға.
Берләр генә илап, берләр йырлап,
Күп ғүмерем үтә заяға.

Ҡара ғына бөҙрә сәстәремде
Аҡ ефәктәр менән кем үрһен.
Маңлайҙарға яҙылған яҙмыштарҙы
Үҙем күрмәйенсә, кем күрһен.

Ҡаҙ бәпкәләре һары икән
Теҙелеп-теҙлеп һыуға бара икән.
Күкрәккәйҙәремә ҡан һауҙырып,
Ҡайғы өсөн тыуған бала икән.