Фольклорный архив Башкирского государственного университета

ISBN 978-5-87604-352-8

К оглавлению издания.

<Әкиәт (Ҡара һүҙ)>

Бикбулат ауылында, йәшәүсе Хөснә инәйҙән Г. Ибраһимова 1969 йылда яҙып алды.

Элек берәүҙең ике ҡатыны булған. Бер ҡатынынан бер ул була. Уны Бермимылдыҡ тип йөрөткәндәр. Икенсеһенән 9 улы була. Туғыҙтуҡылдыҡ исемлеләр. Улдары үҫеп еткәс, аталары уларҙы урманға утынға ебәрә. Бермимылдыҡ бер үҙенә 9 йөк утын әҙерләй, ә туғыҙтуҡылдыҡ туғыҙына бер йөк утын әҙерләйҙәр. Туғыҙтуҡылдыҡ Бермимылдыктың үҙе генә 9 йөк утын әҙерләүен белгәндәр ҙә, уның утынын көнләшеп үртәп киткәндәр. Бермимылдыҡ ни эшләһен, күмерҙе һүндереп ала ла, икенсе ауылға китә. Ул ауылдан ул күмер урынына бойҙай тейәп ҡайта. Ҡайтҡас, унан һорай тегеләр: - Нисек алдың, ҡайҙан? Бермимылдыҡ әйтә: - Ауылға барып индем дә, күмерҙе бойҙайға алмаштырыусы бармы, тип ҡысҡырып йөрөнөм, ти. Шунда уҡ мине күмерҙе бойҙайға алмаштыра башланылар, ти. Туғыҙтуҡылдыҡ үҙҙәренең бер йөк утындарын яндыралар ҙа шул ауылға китәләр. Барып етеп Бермимылдыҡ өйрәткәнсә ҡысҡыра башлауҙары була, быны ишеткән ауыл халҡы уларҙы туҡмап ҡайтарып ебәрә.

Улар ҡайтып етеүгә, Бермимылдыҡтың әсәһе үлгән була. Ул, быларға белдермәй генә әсәһен алып, икенсе ауылға ҡунаҡҡа алып барам, ти. Бермимылдыҡ күрше ауылға килеп етә, бер өйгә инә. Ә әсәһен соланда һөйәп ултыртып ҡуя.

- Ниңә әсәйеңде лә алып инмәйһең? - тиҙәр. Ә ул әйтә:
- Ояла ул, инмәй. Һеҙ әйтеп ҡарағыҙ әле, ти. Хужаның ҡыҙҙары алып инергә тип сыҡһалар. Бермимылдыҡтың әсәһен үле килеш күрәләр. Бермимылдыҡ быларға: Әсәйемде сихырлап үлтергәнһегеҙ , шуның өсөн бер ҡыҙыңды миңә бир, ти.

Хужаның иң матур ҡыҙын алып ҡайтып китә. Ҡайтҡас, тегеләр аптырап һораша башлайҙар. Бермимылдыҡ әйтә: Урамда үлегә тере алышыусы бармы, тип һөрәнләп йөрөнөм. Шунда берәү әсәйем урынына ошо ҡыҙҙы биреп ҡайтарҙы, ти. Туғыҙтуҡылдыҡтар ҙа шулай, итергә булалар. Әсәләрен һуғып үлтерәләр ҙә, икенсе ауылға алып барып, үлегә тере алышыусы бармы? - тип ҡысҡырып йөрөй башлайҙар. Ләкин быларҙы тағы ла туҡмап ҡайтаралар. Инде ҡайтҡас, Туғыҙтуҡылдыҡ Бермимылдыҡҡа ҡаршы кәңәш ҡоралар. Уны тоҡҡа Һалып, һыуға ташларға ҡарар итәләр. Бермимылдыҡты тоҡҡа һалалар ҙа, күҫәк эҙләп китәләр. Былар киткәс, мәке янына ат эсерергә тип, бер урыҫ малайы килә. Бермимылдыҡ тиҙ генә урыҫ малайын бәйләп тоҡҡа һала ла, уның атын менеп саба. Туғыҙтуҡылдыҡ килеп тоҡто бәйләп һыуға һалалар. Кис етеү менән ат өҫтөндә елеп Бермимылдыҡ ҡайтып төшә. Туғыҙтуҡылдыҡ, аптырашып, быға ҡаршы сығалар.
Был атты ҡайҙан алдың? - тип һорайҙар. Бермимылдыҡ әйтә һеҙ мине һыуға һалғас та буғыр-бурыр иттеме? Ана шунда мин алаһын-ҡолаһын һайлап, ошо атты алып ҡайттым, ти. Туғыҙтуҡылдыҡ бынан бик көнләшәләр. - Беҙҙе лә һал, беҙҙең дә ат алып ҡайтаһыбыҙ килә, тиҙәр. Бермимылдыҡ быларҙы берәм-берәм һыуға һалып бөтә. Тегеләр әле булһа алаһын-ҡолаһын һайлап яталар, ти.