Румейский перевод Л. Кирьякова
Слово про Игорев похiд / Logo pas Igor tu stratyju. Киев, 1987.
- 1. Зер уев, т’ адърефя-м, на пширисум
Мыс трагодъ нда лоя аршизна
Пас вахцызку Игор ту стратыю,
Пую ас та фтыя-м айдъуна. - 2. На ту лэгум храшкит иса-иса,
Анда лоя сымур ту заман,
Мону айц сту лэгум, тыгла итун,
Мы ту камум айц, ян дун Боян. - 3. Пос на лэс, Боянс трагодъ на пширсин,
Титун ас атона ич вары,
Сыркиндун ту ну-т псила ах н’ белка,
Клошкындун, ян лыку ту сары.
Ян айто, то кзенышкин апану,
Петанын псыла ста сыныфис.
Сонышкин атос ста перазмена,
Пирнами трагодъ-па на пширыс. - 4. Тайфадъытка ангкивын хавгайдъа,
Парапуныта ки имбырна,
Ки пас пкадъ та лебедис тот пелнын
Тос йиракя дъэка саатна.
Кы ту сонышкин ту лебедь проту,
Храшкиндун трагодъ-па на пширыс.
Ки тун Ярослав тун еру хлыцка
Нду трагодъ-т пула на махтаис.
Тос махтайвин тун кардъар Мстислав-па,
Пуюс ич ти тромаксин ту шер-т,
Тун касожски князь Редеди агра
На карфос сн кардъыя-т ту машер.
Тун Роман – тун князь, тун Святославич,
Панда-па махтайвин, теш-чара!
Та трагойдъа-т шенка, иду айдъонус,
Сту мидан акушкандан макра. - 5. Ма ти пелнын тос йиракя дъэка,
Анду шер-т тэк иплунын на сон
Пас та струныс, ама та дъафтатын
Пширанан трагодъ пас мегальонс… - 6. …Мис на лэгум храшкит иса-иса,
Ту трагодъ-мас, ксеру, эн пикро…
Хтун Владимир еру ас пширисум
Ки ос Игор ’с сосум тун тиро. - 7. Ах половцыс васана ки поня,
Осу эш чара на даянэпс!..
Сорипсин афовита палкаря,
Игорс дъайн ’н душманс на дугкушепс.
Тыс джунайсин дама-т, ол-па итан
’С Руску пату итм-па ки тмазмен
На инкисны, йохсам пес хуртаря
На пименны ол-тын скутумен!.. - 8. Итун маис, панду-па хлюрзин патус,
Та палкаря дъайнан писалын.
Омала, карфа щупахтын илюс –
Мисмерешу ора илюс взин.
Кана дъы то т’ ора кундостатъан: - 9. – – –«Ап калу, илбэт, атуту тен,
Я пурун маc олс-па на скутосун,
Я пурун на парны маc сту плен».
Игорс велксин лоря, пас тун илю,
Ипин: - 10. 9 – Тен исап на сахныфтум,
Эн лафро мис ол-па на скутумас,
Пара ас ту плен мис на дъухтум!.. - 11. ’С кацум мыс, т’ адърефя-м, ол пас т’ алга,
Ас питасум, ’с пагум ас ту Дон!.. - 12. От ти пстэв та мандрис ки та смайдъа,
Игорс ах канына-па ти млон.
– На мандэвум тен тиро, т’ адърефя-м! –
Та палкаря стыкны, фкрунны ол,–
Го дъафтом иреву на дынгкеву
Ту копйо-м ас душманытку чол. - 13. Ки ан щлем-па ах ту Дон намлыдъку
Го ныро на пину авурго,
Я ту фтял-м на валу ими итмус,
Русичи, нды сас ки дама го! - 14. О Боян, айдъон башхаримену,
Пиитыс намлыдъс ки эмбирнос!
Ах, на иcны си зданос атора,
Ки трагодъ на эвгалыс дъафтос.
Си тъа ангкипсис та перазмена,
Янду плы ту ну-с тъа кзэн псила.
Тун тиро ’х Владимир ки ос Игор
Тъа махтайсис, ксеру-ту, кала. - 15. Пас тун Игор айц трагодъ тъа пширсис
Ки тъа ипис тытка лахардэс: - 16. «Игорс итун мегас палыкарос,
Дама-т змиган ’х ола та марэс.
Та кардъарка руска та палкаря,
Силумен петун алулыкэт!
Ки атыц ста кикка та миданя
Анымус то тифирин, илбэт.
Фьевны ол душман, янда куроныс,
Фьевны айц, каныс атыц ми сон.
Ки тъарун аты чара на эврны,
Ас т’ авлах, чах пису ах ту Дон». - 17. Ах, на исны си зданос атора,
Ки трагодъ на эвгалыс дъафтос!
Йохсам айц тъа пширсис на трагодъсис,
О Боян, Велеси аныпшос: - 18. «Так душману т’ алга фанырунны,
Эркны ’та клэфтондас лон т’ Сула,
Тыгла арта т’ дъокса ас ту Киев
Та камбаныс сконны-ту псила.
Та лавутыс ст’ Новгород лалыгны,
Ту айдъонзму пай, макра паэн.
То ту сат ас ту Путивель козмус
Нда симеис стыкны тымазмэн!»
Игор-князьс кзэн ст’ страта ки атора
Флай тун адъэрфо-т тун Всеволод. - 19. Иртаны харшу-харшу ки харан.
Ипин лоя Всеволодс дъафтот: - 20. – Иси си туком т’ адъреф, о Игор!
Дъымас-па ’х кардъарку ту дамар. - 21. Селу т’ алга-с си.
- 22. Такам эн итма,
Сма сту Курск ты флагны ту хапар. - 23. Та палкаря-му куряне
Сту дугкуш инытъан,
Пкас та шлемя ты мегалнан,
Нду копйо фаитъан. - 24. Ас атыц та стратыс ола
Индан гнуризмена,
Сту стратыю на джунэвны
Ола эн тмазмена.
Эн та стрелыс-тын танзмена,
Чах ата шуризны.
Та кончаня-тын тмазмена,
Хта макра ялызны!
Та спатъыя-тын ялструцка –
Кафтыра чалгуйдъа! - 25. Инны итм на дуграэвны
Душманы та стуйдъа!
Янда лыкс аты пратуны,
Сту джунайму тмастан
’С тун дъафтотын сан хадрэвны,
Дъокса ас тун князь-тын! - 26. Пас т’ зангку флюритку Игорс патсин
Ки то тн ора вретъын пес ту чол.
Тос фтырныз ки пай чах эмбру-эмбру,
Нду иштах аписут пагны ол. - 27. Ап калу то илюс ти щупахтын
Ки скутынсин мера-мисмиры,
Нда джунайсин Игорс сту стратыю.
Ты тун флай? На патъ тос ты пуры?.. - 28. Ныхта. Страфт. Та лыкс, та плыя гнэфсан,
Пас дъэндру ’н кулфи ту див-па хлыз.
Дъуй хапар ато дъафтут тун козму
Ки кало тун Игор ти урыз. - 29. Дъуй хапар-апсо дауш половцыс,
Итм на инны ол ати душман:
Эм поморцыс, эм по-сульцыс, эм сурожцыс,
Эм ту идъылу Тмуторокан. - 30. Ато тн’ ора ол душман джунайсан,
На вритъуны сма сту Дон карфа…
Тризун та дурумя-тын шалтахка,
Ныхтас ту тынчлых пшира гныфа.
Н’ ангкалысны Игор та палкаря,
Эна нунзму эхны тэк душман.
Ах ато-па дрэхны лыгус хорзму,
Скотъын пухна, стыкит тос-туман. - 31. Ки та плыя ’та-па арта шерны,
Фтыракун сту орус сма-макра,
Ки та лыкс гныфун та на паэнны
На цнаисны стуйдъа ан т’ хара.
Ки та алыпуйдъа ’та-па клошкны,
Лазны пас та щитя ама лыкс.
Агру ныхта, ора агулыдъку…
Ма тун Игор тыс пуры на стыкс?
Хта палкаря-т эмбру пай кардъарка,
Эна нунзму эш ки эна пстэв:
На инкис душмане вары ан эн-па,
Арта сма сту Дон тос джуюхлэв. - 32. О Руска чоля!
Сис пемныты макра!… - 33. Т’ ныхта акра теш… Хту сирт апису
Пширсин фусарайсин уранос,
Пу чичакя пану плумзин илюс,
Ос на док кала пирнэшу фос. - 34. Эписин, иплотъын пас тун пату,
Эмухлас, тъарыс-ки, спруцку здон. - 35. Та куроныс гнэфсан, фтыракунны,
Сопасин сту орус ту айдъон. - 36. Та палкаря руска ато т’ ора,
Анда щитя эзусан ту чол,
Тун душману ич-па ти фувуны,
На пястун кардъарка тмастан ол.
Тыгла панда, симур-па, атора,
Ол-тын па ты итаны тмазмен,
Стун дъафтотын сан на хазанэпсны,
Ас тун князь-тын, дъокса пал на эн. - 37. Ки т’ авйи, ’н паращиви тны мера
Иртаны харшу ан половчанс.
Пширсан дохтан агра ки кардъарка,
Экаманы таптахир душманс.
Хамалайсан омурфа курыча,
Гексамитя, паволок, флюры,
Акирва казия ки пушуйдъа.
Тыс атыц на эвр маана пуры?! - 38. Янда плыя петанан лафруцка,
Стыксму, кацму тихан ос аргос.
Стратыс ах та шея душманытка
Стронышкан, пу итуны пилос. - 39. А душман, зданы тыс пемнан, эфхан
Пал сту Дон марея юрухта.
Игорс ах та болка та трофеис,
Тыпут-па ти пирын ах ата.
Тэк т’ симея котьну половецки,
Олу хан т’ сангкара: ту копйо-т,
’Н чолка котьну, ту барях ту спруцку,
Фикинда князь Игорс тун дъафтот. - 40. Пес ту кикку чол, пес та хуртаря,
Катъыта, камбос-тын иплумен,
Ныстазин Олег кардъарку енус.
Тьмаси зер, панду нда инны ксен?! - 41. Ма аты канына ти фувунны:
Нэ т’ йирак ки нэ ту цирылы,
Нэ ту маврухарагу ’н курона –
Половецки агру кикку плы. - 42. Пес ту чол нда агра та ивлатя,
Янду лыку Гзакс хадрэв, паэн
Ас ту Дон марея андун козму-т
Ки Кончакс апписут ти пимен. - 43. Дъо на катасосны ты ирэвны,
Пу кутэв зеста ту хунушма,
Ки ндун Игор бекка на пястуны.
Арта фанан, арта инны сма…
Ки т’ авйи гурга ас т’алу т’мера,
Агрипсин тирос – кутьнядъа кзен.
Котьнысин ту сирт хту ема котьну –
Смадъ пула кало, илбэт, то тен. - 44. Хту яло марея ки хта чоля,
Скотъан пану мавра синыфис.
Ки та ильс та тэсира кардъарка
На щупасны ириван, тъарыс.
Агру скотъын мавру синыфия,
Страфт, врунда, ачихка пширсин вреш.
Мяз на нышкит досму адъо мега,
Тымастэт, палкаря, сту куреш! - 45. Сма с’ путам Каял, сма с’ Дон намлыдъку,
Ян т’ вруши та стрэлыс на петун. - 46. Та спатъыя пас душман та шлемя
Хту пканзмо тыкмил ас тубухюн. - 47. О Руска чоля!
Сис пемныты макра! - 48. Анымус фса агулыдъка,
Стрелыс шуризны, петун…
Эркны Стрибог та анэпша,
Т’ алга-тын фанан, хрумтун. - 49. Пухна шкро скотъын апану,
Чах ту путам-па тъылон. - 50. Эркны ты пкайдъа ки пкайдъа
Эм хту яло, эм хту Дон. - 51. Рус ах душманс ич ти кспахтан,
Ксеван харшу-тын саатна. - 52. Зохтан нда котьна та щитя,
Статъан кардъарка сма-сма. - 53. Всеволод, кардъарс си ки намлыдъс-па!
Сма-с канына ич-па ти пилыс.
Бекка сирнс та стрелыс пас половцыс,
Си душманс афовита пканысс. - 54. Всеволод, си ама пу тян пайс-па,
Нду флюритку-с ’н шлем ту фусиро, - 55. Пефтны сма-с душман, янда дъыматя
Ах тукос спатъы ту кафтыро. - 56. Пас дъафтут та поня, та ирайдъа,
Зер атос тиро эш на нуныс?
Тыс ти хьев ту зисму-т, пканышкаты,
Эш сту ну-т тэк мону на инкис.
Тыс змуна, нда пяшкит ндун душману,
От пуры дъафтот-па дъо на пес…
Тыс змуна ки тата-т ту ишию –
Кратыко Чернигов ту трапез.
Тыс змуна ки т’ Глебовна-т то т’ ора,
Анда пяшкит, крухкит ан душманс.
Клэ инэка-т, ныфкит пес ту дъакру,
Флай-тун на ирис пула заман. - 57. См. фрагмент 163
- 58. См. фрагмент 163
- 59. См. фрагмент 163
60 - 60. См. фрагмент 163
61 - 61. См. фрагмент 163
- 62. – – –
- 63. – – –
- 64. – – –
- 65. – – –
- 66. Ах т’ авйи гурга ки олу т’ мера,
Ах афтамас, пал ос тун пирно
Пас та шлемя хпуны та спатъыя,
Круй, тъарис, страпис ах т’ урано.
Та тыкмил халатъан ахту пканзму,
Ки та пикис та-па чах алгун,
Лыгус акра стрелыс-па шуризны,
Т’ алга агра вйизны ки хрумтун. - 67. Пес та кикка чоля ксенумена
Сту ярдым збудъазны тял душман.
Т’ эна-ндалу ич аты ти хьевны,
Копин лоря олу тос-туман…
Мавру патус спартын нда курмия,
Ки путыстын ема дъо ту чол.
Ихан мавру мера, мега пикра
Ас ту Руску пату козмус ол. - 68. Ты эн ту эркит ас та фтыя-м?
Хту сирт апису кат дувлэв. - 69. То Игор-князьс аралайменус
Тун козму-т на ирис ирев.
Ки на пканстуны тялу, тялу.
Чах эмбру Игорc пай дъафтот,
Тос дъыната эм хьев, эм няшкит
Тун адъэрфо-т тун Всеволод. - 70. Пканыстан мера ты ки дъыя,
Душманус ишин агалых,
Ки мисмеры сту трыты т’ мера
Ндун Игор пемнан алях лыг. - 71. Ки айц-па взиган дъыя астрис,
Хту досму индан митъызмен,
Ки сма сн’ Каял ту угурсузку
Катэван дъы-тын па сту плен. - 72. Ма рус – кардъар половцыс болку
Хту ема хортансац краси, - 73. Дъафтытын эписан-скутотъан,
Ту Руску пату тэк на зи! - 74. Ах та анантя чах маратъан
Ати хуртаря трифира,
Ах ту вары каймо хамелнан –
Алыгсан кату та дъэндра. - 75. Эписин скутынс сту трыты т’ мера –
Индуны скутынс бирдэн атот…
Взихтан дъыя ильс – чирахя дъыя –
Дъы афовит – Игорс, Всеволодс.
Ан т’ атыц ки дама то тны мера,
Взихтаны тюнуря дъыя фенкс:
Княз’ яшуцк – Олегс ки Святославис…
Трагудъун душман, атосу шенк!
Пес ту Русь щупахтын-взихтын илюс,
Тушнымена козмус ол пратун.
А половцы, янда пурдъукатыс,
Ачувлыдъка дъакны ки травун.
Ки друпис-па эписин пас т’ дъокса,
Ах т’ анантя хатъын ту ратлых.
Ки ту див хулдайсин пас тун пату,
Змонсан козмус ол-па ту шингклых.
Ки та готски та курыча
Сма с’ яло ту жангкары,
Трагудъуны шенка, шерны
Анду Руску ту флюры.
Ки от инксаны половцы,
Алях эхнду ты илван.
Махтаэвны Бус заман намлыдъку,
Шерны ан тун Шарукан.
Ас ты мас, ’с тукомас пату,
Мавру иртыны юрты.
На харум, зер симур эхум,
Мыс, т’ адърэфя-м, анду ты?
Иртан, эсусан варэя хроня…
О т’адърэфя-м! Игорс арта тен…
Ас ту кикку чол, пес та хуртаря
Та палкаря-т пефтны скутумен.
Ки, тъарыс, апану-тын кзен, клошкит
Ту вары, пикро хурланымо.
То т’ агу курыц, тъарыс-ки клостын,
Ки эш мега варус хтун каймо. - 76. Халы лебедь сконда та ханатя-ц
Сма сту Дон, сма с’ жангкары яло,
Дъуй хапар ас русс, тыкмил от хатъын,
Ас атыц ту зисму ту кало.
Перасан та хроня та флюрытка.
На та врышкс та тора тен хулай.
Пас душманс ти скунны, ти хулдэвны,
Ма т’ адъреф ст’ адъреф харшу тэк пай. - 77. Т’ лахарды ту мкуцку камду мега.
Катъа ис драна на кам харам.
Ки т’ адърэфя лэгны ис тун алу:
«Эм ата, эм тута эн такам!» - 78. А душман хулдэвны ки хулдэвны,
Пес ту Русь ты камны накатыс.
…Игор, анакатусис половцыс,
Хашумитка инданы та дълыс!… - 79. О! Макра си дъайс ндун козмус, Игор,
Пес ту чол половцыс на пканысс!
Агру ора иртын ас ты сена,
Зер тьтъа эрт тирос си на ирис?! - 80. Мия тялу пас ту пдъар зер валста,
Та кардъарка Игор та палкаря? - 81. Ас ту Русь камия кома титан
Тытка агра, лыгус ну, зараря. - 82. Та инэкис няшкны мера-ныхта,
Пес та дъакрис лушкны, клэгны, клэгны…
Фуркумен хта поня ки хта пикрис,
Анду клэ-мурлоя атха лэгны: - 83. «Тьтъа ирисны алу уксуписа
Акирви-мас козмус ах т’ стратыю.
На нунызс атуту алях агру,
На ту пстэпс ато, ти пер пистыя.
Алу тьтъа дранум атыц ста спитя –
Скутумен иплотъан ’с ксенытия.
Та флюрыя ки ту шенку зисму,
Тьтъа та дъун та матя-мас камня!» - 84. О, т’ адърэфя-м, эн та дълыс хамена,
Пос си, Игор, збудъаксис дъафтос –
Вегла тора дъо ты каматэфкит,
Ас ту Русь ст’ ханыя ас туко-с.
Клэ ту Киев, няшкит ту Чернигов,
Тушнымена козмус ол пратун. - 85. А т’ адърэфя княз’ ти няшкны тыпут,
Т’ эна-ндалу тьтъэлны ты на дъун.
Иртан пал пикра, варея мерис
Ас ту Руску мега вилыят.
Ма т’ адърэфя-княз’ ти скунны пану,
Т’ эна-ндалу хпун ту хабаят. - 86. См. фрагмент 85
- 87. Эна ксерны, мону иришевны,
Тэна-ндалу злэвны лыгус храр.
Катъа ис-тын тъэл на нышкит мегас
Катъа ис-тын тъэл пула на пар.
А душман хулдэвны лыгус хийму,
Рус на пун ти дъугны лахарды.
Ки зурлэвны, ол атыц на ферны
Аспра спруцка ’х катъа харалды. - 88. Всеволодс ки Игорс – аты дъы-тын,
(Святославс хулястын, тьтъэл на-ц дъы)
Айц кака аглатусан половцыс,
Ки атора тинны чарадъы. - 89. Кома ты эн, эна хрону пису,
Святославс пулэмзин ан душманс,
Ки атос, нда пястан, олс-па инксин,
Дагатрайсин, хасин половчанс.
Исусин, та джапя, джирынтыдъа,
Пухнуволксин, дъайн сту Чол макра.
Стэгнусин ати тос та лиманя,
Тъэлусин та путами ныра.
Матъсин на саэпсны тыгла храшкит,
На фувунны руску ту дагат.
Ки ту мат-тын пирин мега фову,
Сахиндрефтан, инданы мухат.
Святославс афовита хулдайвин,
А душман ол пемнаны пканзмен.
Ки тун атху хан, тун половецки.
Тун Кобяк тос пирин ас ту плен.
Ифирын ки мандрисин сту Киев
Пес дъафтут гредница тъагмастко.
’Н тун Кобяк пулы тял мегальон-па
Пястаны сту пхав ту русико. - 90. Венецейцы, немцы ки румей-па
Махтаэвны ол тун Святослав.
Ки ндун Игор-князь ты хаханышкны,
От дъафто-т тъыляхтын ас ту пхав. - 91. Та флюрия-т Игорс, лэгны, хасин –
Сту путам Каял та фикин тос,
Ки дъафто-т пах т’ села ту флюритку
Пелсин кату – пемнын апизос. - 92. Тушнэфтан та базаря,
Та шингклыхя хатъан.
Сарясан та хуртаря –
Иплотъан ки маратъан. - 93. Святославс сту Киев руматяхтын,
- 94. Т’ орима-т на ксерны атос тъэл. –
Форязан-ми,– ипин,– мавра руха
Попса пас ту кслытку кунупел. - 95. Ки силяйван мена го на пину
Жангкары краен агу-пикро.
Фтьорунын флюрыя сма-м душманус
Ки ангкалзин мена янду мкро. - 96. – – –
- 97. Фанын-ми ту терем-па урайсин
Ки аныхтын олу ту табан. - 98. Ас ту Плесеньск вуйзан та куроныс,
Скутандан хту орус сма х’ киян. - 99. Олу т’ ныхта петанан ки дъайнан,
Т’ страта-тын, илбет, то тьитун сма.
Сту яло марэя юрухлайван,
Пу птраэфтын мега хунушма. - 100. Мегальон-бояр тъагмашкны, фкрунны
Т’ орима, ту идъын мегас князьс,
Ки атона лэгны-паргуризны: - 101. – Ах т’ анантя клотъны та мялас.
- 102. Тен хулай, такас та дъыя плыя,
Кома ты эн, скотъан ас ту пдъар,
Хта мкрутъэс-тын тиксираны фову,
Осипсан афовит ки кардъар.
Хту флюрытку петасан фулэя,
На хадрэвны тун дъафто-тын сан.
Сма сту Дон душманс на докны кату,
На ирисны ту Тмуторокан.
Тиртын раст, та нунсан на дъалысны.
Эмбру мера тыс на ксер пуры?
Цакусан такатын та ханатя,
Форясан-ц ки пхавя сидъыры.
Дропясан та ерата-с та хроня,
Фаныра т’ анантя си дранас.
Ах ато-па т’ орима-с эн агру,
Ах ато-па клотъны та мялас.
Ап калу ту орус
Фила ти питай.
На ирис тун Игор
Пису тен хулай! - 103.
- 104. См. фрагмент 75
- 105. См. фрагмент 75
- 106. См. фрагмент 75
- 107. См. фрагмент 75
107 - 108. См. фрагмент 75
- 109. См. фрагмент 75
- 110. См. фрагмент 75
- 111. См. фрагмент 75
- 112. Ас тун Игор взихтын,
Млотъын мерас фос.
Атх душман хулдайсан
Вретъан сма сту Рос.
Та базаря мрастан,
Эсусан ст’ Сула.
Васана тун козму
Камны ты пула.
Игор ту страто эн
Куч на ту зданысс.
О, вары ’с кардъыя
То, нда ту нунызс!
Ты, баро, ти фкрытъан,
Ихан махтаймо.
А ксхандо ту дълыя,
Панда фер каймо…
Скутъэт апану, князь, скутъэт!
Ту Дон мас хлыз ас ту стратыю!
Ма ас ту пясму вретъан тэк
Кардъар Ольгович та пидъыя.
Святославс намлыдъс ачувлаймена
Статъын ки нуныз «Тыс ими го?»
Ки ато ту сат флюритка лоя
Ипи анду дъакру тараго: - 113. – Всеволод ки Игор, сис фкритъэт-ми,
О, такам т’ анэпша кардъака!
Пас половцыс ст’ ора-т ти хулдайсит,
Спудъаксит ануныста, грикат!
Лыгус тмия инксит тун душману,
Ки ту ема-т пелсит храр-хадар.
Ма сис ти хазаныпситы дъокса,
Ту дъафто-сас экамит зарар. - 114. Сис, баро, кардъыс намлыдъка эшит,
Дъыната хту сидъыру та эн.
Ма сабур от тишит сис ки кацму:
Пемныт ’п кату, пемныт друпязмен. - 115. Дропясит сис мена, та анэпша-м!
На ту даянэпсу типуру.
Ан тун еру – дамам хаханыстыт,
Конуситы ема кутуру.
Пет-ту, пос канына-па ти ротсит,
Тьэкамит ’н канына лахарды,
Нунсит сис дъафтысас на ингкисит,
Дълыя-сас кала на птраифты. - 116. См. фрагмент 121
- 117. Сис карфо атытку ишит нунзму
Чах анда джунайситы ах спит:
«Эмбирно ту сан на парит олу,
А дъафтусас ’п меса на мрастыт». - 118. Зер сирлых тъа эн, т’ анэпша-м тора
Ерус папус ан яшланыфты?
Зер нда пер т’ йирак дъафтут та хроня
Эш чара канына на дъухты? - 119. Олу эна пал псила то скуты
Ки т’ фулэя-т бекка хуралэв.
Ама тъа хирлайса тун душману,
Пану-мас ми эркит, ми хулдэв. - 120. Ама ты на камс? Ти фкрунны мена,
Тьтъэлны княз’ на дъугными ярдым,
Ах ато-па эн та дълыс хамена,
Ах ато-па песум теты пшим. - 121. Ими итмус ама на джунаэвум,
О, дранат, сурефтан ол душман…
Т’ эна-ндалу ол ярдым на камум,
Ас атуту агру ту заман! - 122. О, дранат, такамас та палкаря
Сма сту Римов крухкны ан пулысс.
Князьс Владимирс – тос аралаэфтын,
Ма ярдым пос тьтъэл на кам каныс?
На пратыз тун козму-т ти драну го
Ярослав ту шер ту дъынато
Пос т’ адърэф-м ах пдъына-па ти феныт
Ан тукот ту мега ту страто?!
Ан такат Чернигов та палкаря,
Ан шельберс, ревугс ки ан татранс,
Ки ан т’ алу-т ту кардъарку козму –
Ан могутс, ольберс ки ан топчакс.
Лыгус щитя, мону нда машеря,
Анду хулзму дъайнан тос-туман,
Цакунан душману та ханатя,
Ки артрайван папу-тын ту сан.
Бекка анда дърахкандан сту пясму,
Эфйивин душманус то ту сат.
Пос на лэс, пула фурес дынгкайвин
Тыглу эн ту руску ту дагат. - 123. – – –
- 124. Пос атуту тн’ ора катъыс тынчка,
Аняста, акуйс, князь Всеволод?
Пос ти камс ярдым, ти скуси пану?
Аняста тъа катъыс ос та пот? - 125. Зер ти хьевс, ти няшкиси-ту тата-с
Ту трапез флюрытку? Нун дъафтос!
Т’ Волга си пурис на вгалс хта яря-т,
А ту Дон нда шлемя на фтюросс! - 126. Ан тукос, барох, ту башхария,
Ас ты мас ан иртыс хта макра
Нда кардъаркас Глебов та палкаря,
Тъа мас дъокис мега си хара!
Тъа артрайсам мыс тукомас т’ дъына,
Ки лафра тъа инксами душманс.
Сту ногат тъа пулнам ’н половчанка,
Ас ту резань пулнам половчанс. - 127. Си, баро, зданыс эшс шереширис,
Глебов та пидъыя – князьс кардъар.
Ан душманс нда пяшкны ас ту досму,
Ич аты ти ксерны ты эн храр. - 128. Ты нунызс, Давид, ки си-па Рюрик?
Пос ти скусиц пану сис, ты флайт?
Та палкаря-сас зер пис ту ема
Ос та меса тефтаган ялдай? - 129. Зер та тен такасас та палкаря –
Дъынаты, афовит лыгус храр?!
Тыс кунонны ема, пканышкунны
Ан душманс зиста, тыкмил алшар? - 130. Скутъэт, скутъэты, мегальон!
Патысит пас т’ зангку, пидъыя!
Ту нам-сас ’с пай, макра ас сон,
Мас флай зисто ки мега дълыя!
Скутъэт, скутъэт! Сис агрикат-ту,
На флаксум алу теш чара!
Ас хуралаисум Руску пату.
Ас ян ки Игор-па т’ ира! - 131. Ярослав, галицки князь, пос си-па
Тынчка катъыс янду хараташ?
Ан дъафтус тун козму сидъырытку
Та Карпатыс эвалыс яшбаш.
Ста вуна ту Кремльс флюрытку стыкит.
Тэк ати ту плы на сон пуры!
Ас мадярс ту ст-рата бекка фсалсис,
Клыдъусис Дунай си ту иры.
Княз’ пулы фувунны ах ты сена.
На пканстуны дамас тен хулай!
Инксис ас ту Киев-па си страта,
Исы сурбаджис пас ту Дунай. - 132. Мега ну си эшс ки башхария,
Васильон-па дамас метришкун.
Си пилыс тун козмус с’ ксена чоля,
Ндун султану атху на пканстун. - 133. На докум тун Кончак акату,
Фер та палкаря-с хта макра!
Ас хуралаисум Руску пату,
Ас ян ки Игор-па т’ ира! - 134. Пу исиц симур ту заман,
Эм си Мстислав, эм си Роман?
Сис панда исныц эмбрулат,
Анду аметриту дагат.
Тукосас ахилдарку ну,
Сас ти пратыз-па кутуру! - 135. Айц ту йирак тэк пканышкат
Ки тьтъэл на кам то ханагат,
Ос на инкис ту плы хулчарку,
То дама пканышкат кардъарка…
Айц эн такасас та пидъыя,
Лары ты кзенны пах т’ футыя.
Палкаря эшит сидъырытка, - 136. Ста фтяля-тын ты эхны тытка,
Латын та шлемя фусира –
Ламбризны та ахта макра!
Пу эркит раст ты на вритъуны,
Душман ол тремны ки фувунны.
Палкаря эшит дъыната,
Пу сон ту пдъар-тын ки пата,
Чах патус нышкит тос-туман,
Хирлайму вришкны ол душман!
Т’ литва, ятвязи, деремела,
Та пшэс-тын иханда хамена.
Половцы, хинов… тял ки тял,
Хты сас ты пемнан лыгус тьфал… - 137. См. фрагмент 102
См. фрагмент 102 - 138. – – –
- 139. – – –
- 140. Я сис, Ингвар ки Всеволод!
Сиря тъа кацит ос та пот?
Я три Мстиславич пос супазит,
Пос тун душману чхур ти тмазит?
Кардъарка исиц сис пидъыя,
Ах ту кало тухум та плыя!
На исиц дъыната, илбет,
Сис лыгу тевалыт замет! - 141. Пу эн та шлемя-сас флюритка,
Ки польски щитя сидъыритка? - 142. Скутъэт, скутъэт апану ол,
Юрух пратэт сту кикку чол!
Хтрамисит олс душманс акату,
’Н дъафтусас стрелыс кафтыра!
Ас хуралаисум Руску пату,
Ас ян ки Игор-па т’ ира!» - 143. Тъылумену т’ Сула
Дреш ки пай ягала,
С’ Переяслав камня то ялзин.
Пкас душману ту пдъар,
Ах душману ту гмар,
Ту путам-па Двина батхахясин. - 144. Изяславс тэк дъафтот
Скотъын пану атот,
Пас литовцыс хулдайсин кардъарка.
Пястан бекка, суста,
Ки пканыстан зиста
Ан дъафтут та палкаря хулчарка.
Тьиртын раст (ты на пис!)
Изяславс на инкис,
Ки тун папу-т тос фин друпязменус.
Пос на лэйс, ки дъафтот,
Пелсин кату атот,
Хту литовски спатъы дуграйменус. - 145. Ис-па титуны сма-т…
Кома ишин дагат,
Дрансин лоря-т пу эн та пидъыя-т.
Ки атос сту стэрнот
Ипин айц тун дъафтот,
Оспу хтыпанын кома кардъыя-т: - 146. «Та палкаря такам,
Ол-па эписит сма-м,
Пкас та плыя иплотъыт, курмена.
Ах та ола марес
Иртан лыкс нда харес,
Арта глыфтны тукосас ту ема..». - 147. Ах т’ адърэфя атот –
Брячиславс, Всеволодс,
Сма-т каныс-тын па ти фаныротъын.
Итун ис – манахот,
Пши-т нда кзен хтун курмо-т
Ки курмо-т пас тун пату иплотъын. - 148. Индан тот мангкраймус
Пес ту мега ту Русь,
Та анантя стун козму мегалнан.
Дъайнын лыгус хара
Ту фоныя макра,
Сту Городень лавутыс нда лалнан. - 149. О, Ярослав т’ анэпша ола,
Ки сис Всеслав-па, ол фкритъэт!
Сис та тубухка-сас спатъыя
Ас та тъыкаря-тын валэт! - 150. Сис та симеис валыт кату!
Ту нам сис хасит-ту тыкмил,
Ато, ту вастанан та пап-сас,
От исиц ол-сас па пахил. - 151. Харшу-харшу от хулдаэвит,
Сис чарасизка камит дълыс.
Ки ан дъафтусас та хавгайдъа
Сту Русь душманс лалыты сис! - 152. От камит ащима сис хайдъа,
От эшит сис хавгалаймус.
Ту зисму индун накатыя,
’X половцыс симур ас ту Русь.
С’ эфта т’ эпоха ту Трояни - 153. Всеславс нда ола-т та харес,
- 154. На пар тос нунсин анду псема,
Флюритку Киев ту трапез.
Сту Киев эсусин клыфтондас,
Ма дъайн панду-па ту хапар… - 155. Нда вретъан козмус, скотъан пану,
Тос эфхин янду джанавар. - 156. Тн’ авйи сту Новгород чах вретъын.
Нду псема тос хадрайвин их.
Ки Ярослав ту сан тос хасин… - 157. Хту Дудуткис дъайн сту Немиг.
Ст’ Немиг дъыматя дъо ти стронны,
Дъо фтяля стронны т’ агрустрес,
Ки та курмия алунызны –
Пилыгны ст’ аныму та пшес. - 158. С’ Немиг та яря ти усевны
Чичакя ки хуртаря.
Нда стуйдъа эн ата спармена
Ах Руска та палкаря. - 159. Всеславс сту шер-т тун козму пратзин,
Базаря миразины князьс.
Хандзаривин тос янду лыку,
Улныхта, фос ос пу хараз.
Афтамас итун ас ту Киев,
Ос тун пирно – с’ Тмуторокан.
Ати, пу иривин кардъыя-т,
Вришкатындун хабарсистан. - 160. Сту Полоцк хтыпанан камбаныс,
Сту Полоцк пелнын спирянос,
Ки ас ту Киев это тн’ ора
Фоны камбанас икуйн тос. - 161. Ас иши н мега ки тос дъына,
Ас итун, тэкас, мегас князьс,
Пихта, пихта ’с тукот ту зисму
Ту дълыя-т тиркиндуны раст. - 162. Тун Всеслав ато заман
Ипин айц намлыдъс Боянс: - 163. «Нэ ахилдарс,
Нэ псематарс,
Нэ ту плы ки нэ каныс,
Ах тъыгу
Пикро агу
Тьтъа ягалыс!»
Перасан Троян та тынчка хроня,
Ярослав тирос дъайн кату-ис.
Ки русполс Олегс тыкмил змунытъын –
Эфайн, хасин козму тос пулыс.
Панда-па аглатунын т’ адърэфя,
На хулдэвны ты харшу-харшу.
Халыс ксен на пяшкны, на скутунны,
Тытку пратзин тос пес Русь агу.
Ама пас т’ зангку с’ Тмуторокани
Патанын Олегс на джунаис,
Икуйнду то т’ ора Ярославс-па,
Тытка ти агапанын тос дълыс.
Ахилдарс, намлыдъс Владимирс, тос-па,
Титъылын на эн хавгалаймус.
Ки Олегс нда пканзин та камбаныс,
Титъылын атос на ту акус. - 164. Гунгка панду-па Руску патус,
Гунгка, варея настыназ.
Ангкевны имбирна та хроня,
Ангкевны тун Владимир-князь. - 165. Пула, пула рус тъа ангкевны
Та калузоя имберна.
Тун князь Владимир ас ту Киев
На стыкс зер порныс кана тна?
Тун князь Владимир, тыс ндун козму
Дыгкиз-па итун ’с энандоп,
Ти порнын ис-па ас ту Киев
На эш атона кататоп. - 166. Сименс Рюрик ки Давид-па
Пратызнда лыгус юрухлых.
Пратызнда симур хоря-хоря
Ки камны дъы-тын пахиллых. - 167. Хоря-хоря ты пканызны,
Ис тун алу ти рута.
Та спатъыя-тын шуризны,
Ма ’х ато зер эн файда?! - 168. Ярославна клэ, тъарис, кукушка,
Ту даушц паэн, макра акушкит.
Ту даушц даглэфкит, фин ки пай
Лон платы ки жангкари Дунай: - 169. «Ан тъа инными кукушка,–
Ярославна лэ нду дъакру,–
Го тъа пегаса, тъа дъава
Лон Дунай, чах ’с пату т’ акра. - 170. Сту путам Каял тъа вретъа,
Ту маныть-м тъа вутса песу, - 171. Ки князь Игор-м та ирайдъа
Го тъа порса на та дъэсу». - 172. Ярославна стыкит клыюменса,
Пас т’ гунэя базары кайменса,
Сту Путивель тун пирно гурга,
Клэ, паракалы ки мурлуга: - 173. «О, си анымукалыя!
Дъыната фсас лыгус тэлос. - 174. Пас та руска та палкаря,
Пос си пайс душман та стрелыс? - 175. Топу эшс зер алях лыгу,
Ст’ урано псила на пекс си?
Сту яло – мидан ту мега,
Та каравя на хайдъепс си? - 176. Пос си фсас ки тешc ич акра,
Пос хн’ кардъыя-м та шингклыхя
Пирис, пелсис ст’ мукалыя,
С’ хирдыши та миданлыхя?» - 177. Ярославна стыкит клыюменса,
Пас т’ гунэя базары кайменса,
Сту Путивель тун пирно гурга,
Клэ, паракалы ки мурлуга: - 178. «О, Днепро! Та джапя тырпсис,
Хаядъытка эшс си яря, - 179. Пас та тимата-с кунанзис
Святослав си та палкаря.
Тун Кобяк, нда инксин стара,
Ирсис-ц, иферис ан т’ ия. - 180. Дъына мега эшс, на фкритъ-ми:
Хийпси т’ Игор-м ’с ксенытия!
О, Днепро, Днепро-Словутич!
Грика си туком тун пону.
Тун кирво-м, тун Игор-м ирси,
Дъакру го на ми купону!» - 181. Ярославна стыкит клыюменса,
Пас т’ гунэя базары кайменса,
Сту Путивель тун пирно гурга,
Клэ, паракалы ки мурлуга: - 182. «Фусиро, ламбруцку илю!
Си ас олс дъуйс фос ки хлядъа. - 183. Пос пас Игор-м та палкаря
Тосу пелсис си апсадъа!?
Чах та стрелыс-тын алыгсис,
Анду клэ руту го сена:
Пос си экапсисц ах т’ дъыпса
Пес та кикка чоля ксена?» - 184. Джбарясин, агрипсин тирос
Ки скотъын мавру синыфия.
Тун Игор пратзиндун тъыгос,
Сту Русь на ирсин пал ан т’ ия. - 185. Хту сирт апису илюс взин,
Скутынсин… Игорc пефт, ти тьматы.
Нуныз, сту ну-т атос пераз,
Ту пай сту Русь лон Дон то т’ страта. - 186. Овлурс-па, тос-па ти ныстаз,
Тмаз алга. Тынчка даушлэвны:
– Эн т’ алга итма артах, князь,
Эн артах ора на джунэвум! - 187. Джунайсан… Патус чах трумаз,
Ки шахирлэвны та хуртаря.
Половцы эматъанду, мяз,
Ки скотъан ол-тын пас та пдъаря. - 188. Ма вретъын Игорс то ту сат,
Пес та хамшес, пкас ’н путамея.
Тъарис-ки плы пес ту ныро
Кулумпсин, кзен ’п ато марея.
Пас т’ алгу рандсин нду хулай,
Урис-урис фтырныз ки пай.
Тъарис йирак пес т’ синыфия
Пита, ян т’ анымукалыя. - 189. Эн куч каныс атыц на сон,
Ма копан т’ алга-тын сапон. - 190. Пах т’ алгу Игор-князьс катэн,
Лон ту Донец паэн, паэн.
Сту файму, оса тъэл атос,
Пури папия на скутос. - 191. Князь Игорс янду плы нда плэв,
Овлурс, ян т’ лыку хаталэв.
Ма пстатъан т’ алга-тын, абре!
Тъарис-ки, чих тун идъру ре… - 192. Ту Донец, тъарис, здышен ндун Игор:
- 193. «О, князь Игор! Тми-па си ти перс!
Пону ’с эш Кончакс! Ас руску козму
Ндун дъафтос хара си мега ферс!» - 194. «О, Донец!, – атоты ипин Игорс, –
- 195. Иси акирвос, сту ксерс кала –
Мена пас ту тимас кунаныс-ми,
Си-па тми ти перс, си кшазс пула.
Пас такас та яря та хлюрярка,
Пуя ангкалыз лафро туманс,
Сахка мена млонс ми кругны пану-м,
Хуралэвс си мена ах душманс». - 196. Ки атос нда пефт на пар анаса,
Пу тирос эн тосу фувиро,
Флагны тона ас т’ аэра чайкис
Ки папия сахка пас ныро. - 197. Ма путам ту Стугна,
Тытку тен, ти мяз.
Нда путамя ксена
Та ныра-т тараз.
Ки макра, чах ст’ акра-т
Нышкиты ватъы.
Т’ Ростислав то рофсин –
Яшуцку пидъы. - 198. Ростислав-князь мана
’С путами т’ яга.
Пас тун йо-ц фуркзмену
Клэ ки мурлуга.
Клэ ты мера-ныхта,
Пай ту клэ-ц макра, - 199. Та чичакя шихкны,
Клэгны та дъэндра… - 200. То йох, ти хлызны качаканыс,
То дрехны айц Кончакс ки Гзакс –
Тун Игор тъэлны ты на сосны,
Та чиря пираны ты князь. - 201. Та качаканыс, та куроныс
Ти хулзан ич ато ту сат. - 202. Тэк болка фидъа, пес хуртаря,
Нду шурзму эфйиван ап сма-т.
Та ксилофагя тэк иду хтыпус,
Смарлайван пух на пай атос.
Ки та айдъоня нду трагодъ-тын
Билдрайван то, от сон пирнос. - 203. Ипин Гзакс тун Кончак.
- 204. – Тэкас фьев ту йирак.
Эн исап, си ан тъэлыс,
Нда флюритка та стрелыс,
Лэгу сена т’ аслыт,
Ас скутосум ту плы-т. - 205. Лэ Кончакс ки ила:
- 206. – Айц на камс ти фила.
Ту йирак ’с фьев, ас пай,
На ту пякс тен хулай.
Мис тукот, ксерс, ту плыц,
Ас ту дъокум куриц.
Тен тирос на мандэвум,
Мис адъо стун пандревум. - 207. Гзакс на лэ палыc збдъаз:
- 208. – Нун, Кончай нда мялас.
Ту пидъы-т иду пандрепсум,
Стэра мис тъа ту хьепсум.
Тъа эрт ора-заман,
Тъа ту камум бушман.
Фьев ки пай т’ йиракиц.
Пер ки пай ту куриц.
Тот тьтъа эхум, баро,
Нэ куриц, нэ гамбро.
Ки тъа эртны пал, мас
На пканысны, грикас?
На пканысны мас ол,
Пес тукомас ту чол! - 209. Итан хроня, перасан заманя,
Ма ангкефкит кома тэкаран:
Трагуйдъант дъы эзнан пас тун пату,
Эм Ходынс ки эм намлыдъс Боянс.
Ст’ акирва-тын, шенка та трагойдъа,
Пас т’ Олег ки пас тун Ярослав,
Ихан песу лоя ахилдарка,
Нда махтайван ты тун Святослав: - 210. «Эн вари, илбет,
Ту фтял
нда теш курмо,
Ма курмос-па
фтял ан теш,
то эн хамо!»
Айц ки патус
Руску-па то мяз,
Лыгус тун намлыдъку
Игор-князь! - 211. Шенгка илюс фусарев, ламбриз.
’С Руску пату Игор-князьс ириз. - 212. Трагудъун курича сма с’ Дунай,
Чах сту Киев ту дауш-тын пай! - 213. Ас ту Киев Игорс збдъаз ки пай,
Сту Боричев эсусин хулай.
Дъайн ас Пирогощас тос килсия,
Эвалын ставро ки митаныя.
Ах ’н килсия Игорс кзен, пас, збудъаз, - 214. Харитотъан козмус, пу дранас!
Харан та хорис,
Та базаря харан! - 215. Трагодъ трагодъсам ерус князьс
Ки пас заманя пиразмена.
Пас яшс агора эн тирос
Трагодъ на пякум дъоксазмену: - 216. Дъокса тун князь
Тун Игор Святославич!
Дъокса тун адъэрфо-т
Тун намлыдъ Всеволод!
Дъокса Игор тун йо
Тун Владимир Игоревич! - 217. Кала на зисны,
лыгус гмаря,
Эм князь намлыдъ,
эм та палкаря!
Дъокса!
Тыс скотъын пану
пас душманс,
На хуралэвны христианс,
Дъокса! - 218. Эм князьс,
эм та палкаря,
Дъокса!
Аминь.
Ссылка
Если вы используете корпус в научной работе, пожалуйста, сошлитесь на эту публикацию:
Орехов Б. В. Параллельный корпус переводов «Слова о полку Игореве»: итоги и перспективы // Национальный корпус русского языка: 2006—2008. Новые результаты и перспективы. — СПб.: Нестор-История, 2009. — С. 462—473.