«Слово о полку Игореве»: Параллельный корпус переводов: Калмыцкий перевод А. Ш. Кичикова

Калмыцкий перевод А. Ш. Кичикова

Слово о полку Игореве / Пер. Д. С. Лихачева; Пер. на калм. яз. А. Ш. Кичикова; Художники О. А. Горохова, С. М. Попенко. Элиста, 1988

1. Ахнр-дуүнр, ода,
Святослав нойна үрн —
Игорь нойн айнд
Зөрҗ мордсна туск
Әрүн уйдлһта тууҗан
Ацхн цагин келэр
Эклх кемнь нрв
Бишӥу тегәд ода?
2. Эн мана частр
Дууч Боянз авъясар биш,
Эндрк мана цагин
Үнңк йовдлар эклтхә.
Эс меднт? — Мергн
Күңкл Боян, кемр
Эгшг дууһан кен
Күүнд нерәдж.
3. Зокахар
Седәд орксн хөөн,
Урһа модыг ухан-
Седкләрн давшад, көдәһэр
Көк чоншн гуүһәд,
Көвкр уүлнә дораһур
Көк бүргдшн девдг.
4. Өнгрсн олн уйин
Дотад олн эвдрлиг
Олна келсэр тодлсн,
Меддг тер санҗ,
Тегәд Боям дуулхларн,
Арвн харцх шовуһан
Аарглулад, хун-неңгин
Зелүр түкрәд тәвдг —
Альк хуннь күцгднә —
Күигдснь түрүлж дууһан
Экләд, кезәнә цагин
Ярославд, эсклә зөрмг
Мстиславд — касог полксин
Өмн нүүрт һарч
Зөргтә Редедиг жидәрн
Шааж, әмнэснь салһснднь —
һо сэәхн Романд,
Святославин көвүнд, дуулдг.
5. Болв Боян, ахнр-дүүнрм,
Хун шовудын сүргүр —
Арвад харцхан биш —
Медәч эрдмтә, күңкл
Арвн хурһан эмд
Чивһсдт тәвҗ делдлә.
Чивһсд бийснь нойдтаи
Магтсн айсар күңкндг.
6. Эклий тегәд, ахир-дүүир,
Көгши Владимир нойнас
Эшләд. орчи үйин
Игорин туск тууҗд күргий,
7. Игорь нойн зөргәр
Ухаһан батлад, зүркән
Эрин седкләр, дәәч
Урмдар бийән агсад,
Орс һазрин ата
Көөлдәд, баатрлг иергән
Хавчигин һазрур
Шунҗ удьрдн залла.
8. Тиигхд Игорь долпң
Нар гент гердлә —
Таш харцһуһар иергүдән
Бүркгдҗ одсинь үзлә.
9. Амлҗ тегәд Игор
Нөкр цергтән келснь:
10. Ахнр-дүүнр минь.
Нөкр церг минь!
Кел бәргдҗ олзлгдхин
Ормд, әм тасрж
Алгдснь деер.
11. Хурдн
Күлгүдән ушц морлпудй,
Кокргч Теңд күрч
Хәләихәй! —
12. Нойна ухаг
Тачал авлҗ, аһу
Ик Теңгин уснас
Амсх күслнь му
Иориг мартулҗ хаав.
13. «Тэднтаһан Орс орна
Үрдүд, хамдан мел,
Хавчигин һазрин захд
Күрч, җидин үзүр
Хуһлх, эсклэ толһаһан
Зальгх, эс гиҗ
Дуулхарн утхад Тенгин
Уснас амсхар зөрнәв».
14. Аңхн цагин айңһлач,
Дууч халвңһ минь,
Сананд боссн урһа
Мод давшн тогляд,
Ухаһарн үүлтә теңгрин
Дораһур хальн нисәд,
Урд ода хойр
Цагин нерн алдриг
Үглн гүрәд, көдә
Дамҗад, уул давшад,
Трояна җкмәр довтлҗ,
Цергнн йовциг өргҗ,
ЛАагтн дуулх биләч!
15. Олегин үлдл Игорьт
Нерәдсн магтал дууг
Иигҗ дуулх бәәсмн:
16. «Аюлын салькнд туугдҗ,
Аһу ик өргн
Көдә һатлҗ ирсн
Начн-шоңхрмуд биш,
Аһу ик Тең
Темцн нисҗ йовх
Сүрг чонмуд эдн» —
17. Гих бәәсмн. Эсклә:
18. «Сула һолын-телтрт
Күлг мөрд инцхәлднә —
Киев хотл балһснд
Нерн алдр доңһдна.
Новгород балһсид
Бүшкүр бүрәс урмдиа.
Путивль балһсид
Дариг тугмуд босхата».
Игорь нойн эңкр
Дүүһән — Всеволодан күләҗәнә.
19. Тиигхд Всеволодын, һалзу
Тур бухин келснь:
20. «һазр деср һанихн
Ахм — долвц шар
Нарм, Игорь, Святославин
21. Ах-дү хойр көвудлмдн.
Тсит хурди күлгүдән,
Ах минь!
22. Мини мөрдм белн,
Курскин өөр юхата!
23. Курянмуд миии — дасмһа
Дәәчнр: бүрән дуунд
Төрихәсмн. дуулх махлата
Бооҗсмн, җидин үзүрәс
24. Тежәгдсмн: айлх хаалһан
Таньдмн, бултцһу йовх
һу. җалһан меддмн:
Нумнь деләтә, саадгнь
Секәтә, үлднь хурц;
25. Бийстән нер, нойндан
Алдр хәәһәд, көдәһин
Көк чонмуд мет
Көдә-теегәр довтлхдан бели.
26. Тиигхд тенд Игорь
Нойн алтн дөрәһән
Дорәлҗ, кедә талар
Айлп.
27. Айлхднь нарм
Харңһурж, хаалһинь хаав.
28. Айңһин дүүрәнә түцшлһәр
Харнһу сөөд җивртн
Хамгиг с;рүлж үргэв.
29. Аратн-хумстн ишкрн
Ниргв, чэткр див
Чочн көндрәд, модна
Ораһас хәәкрн дуудҗ,
Үзэд ута һазр —
Иҗл, теңгс кэвә.
Сула һолын эргн
Чигн, Сурож, Корсунь —
Цугтаднь, Таман-тархана
Чолун көшәдэ бас
Соңстха гиҗ закв.
30. Хавчигуд болхла, бүтү,
Татад уга хаалһсар
Өргн ик Тең
Темцн яарад сдв.
Үргн чочсн хунмуд
Мет хавчигин тергд
Харңһу сөэд ниргн шуугна.
Тецгүр Игорь псргәи
Удьрям дахулж шамдна.
31. Тегәд бүтү хар
Модта һазрар шовуд
Түүнә зеткр болһнинь
Гетнә. һу, җалһар
Чонмуд аюл дурдна.
Хар шовуд күмни
Күр-күш тал
Аңгуд дуудҗ һаңһлдна.
Үнгн-аратс улан
Халхвчс талнь хуилдна.
32. Орс нутг минь!
Өндр һатц үлдвч!
33. Сө уднз, бүрүл
Түднә.
34. Өрүни шар
Таң асна. Будн
Һазр бүркнә.
35. Халвңһин
һоҗһнур дун таглрв.
Чоңнудын бур.һн серв.
36. Орс срка үрд,
Бийдән нер хәәҗ,
Нойндан алдр күсҗ,
Улам халхпчарн өргн
Квгг кснд.-ц Соож хаав.
37. До.лан хонгин тапдгчд,
Орүи ерлә хакчигудын
Терс бух-нергүдиг
Ишкҗ денсад, кодәһәр
Сумд кентә иацгдид,
Хавчигин сәәхн окдыг,
Десрнь алтта, эд-таврта,
Унтә дала эрдньтәһинь
Булаҗ авч довтллдв.
38. Көнҗл көдрг, хувцар —
Кееһә үнтә хамгарнь
Унулта, улмта һазрт
Девсур, тагт тәвахәв.
39. Улан балм туг,
Цаһан дарцг, улан саңна,
Мөңгн дог Святославин
Зөрмг үрнд күртв!
40. Олегин зөрмг үүрин
Тохм көдәд үрглнә.
Ода тасрад, холд
Нисҗ ирсн бәонәлч!
41. Начнд чигн, шонхрт
Чнгн. нег үлү
Чамд, хар керә —
Бузр тсрс хавчиг —
Дөөг болхар тэрсн
Үрд биш билә.
42. Гзак, көк чон
Мет гүуҗ йопна,
Кончак грдаснь өргн
Ик Теңгүр зам
Татн гүүҗ йовхнь тер.
43. Маңһдуртнь, өрлә, цусрхсн
Өрүн таң улаҗ,
Нарт өдр угтв,
Хар уүлд бархлзад,
44. Теңгс талас нүүлдәд,
Дөрвм нар хаахар
Зүтклдв; үүлд заагт
Цеңкр цәклһн дагҗв.
45. Оһтрһун күчтә дуурхл
Болхмн, өргн ик
Тең талас саадгин
Сумдар хур асхрхмн!
46. Туң Каяла һол дсер,
Аһу ик оргн
Тсң һолын ковәд
Җидмүд хуһрлдх кемтә,
Ташр десрнь хавчиг
Дуулхсин ора чавчсн
Үлдс хуһрх кеитә.
47. Орс нутг минь!
Өндрин ца ода
Хоирсн бәэнәч;
48. Эн һалв салькн —
Стрибог заячин үрд —
Игорин баатр бух-
Цергүдүр теңгс талас
Саадгнн сумдар үләҗ
Ирҗ асхрна.
49. һазр ниргәд, һолмуд
Шавртҗ урсад, шора
һазр хучад бәәв.
50. Тугмуд хоорндан: «Хавчигуд
Теңгс талас аашна,
51. Орсин бух-цергүдиг
Төгәлҗ знднь бүслҗәнә» —
52. Гиҗ күүндсн бәәнә.
Чөткрнн тсхмс хәәкрсн
Дууһарн колз орәлнә.
Зөрмг орсмуд улан
Халхвчарн тедчән хаана.
53. һалзу тур Всеводод!
Түрүн эңд чавчлдҗ
Йовхнь. дәәсн тал
Сумдар түрг;к. хортдын
Дуулхс деернь каролинг
Үлдсчнь тачкнҗ новхнь тер.
54. Алти дуулхап гнлвкүләд.
Довтлсн талчнь, тур.
Хавчнгин һәәзк толһас
Көлврҗ кевтснь үзгднә.
55. Хатасн бслд үлдсәрчнь
Хортна авар дуулхс
Хамх тустлан чавчгдҗ,
һалзу тур Всеволод!
56. Шав-шарх гисн
Юмб түүнд, хәәртә
Ахнр-дүүнр! Юмб
Түүнд, — нерн-алдр,
Зөөрән, Черниговд үлдсн
Эцкиннь алтн ширәһән,
Глеб нонна күүкн —
Эврә эңкр аһин
Дурн таалвр хойриг
Ташртнь мартсн түүнд —
Шав-шарх гисн юмб?
57. Трояна замна уй
Өңгрлә, Ярославин җилмуд
Давла, Святославин көвүн
Олегин бәәр бәрлдәни
Үй өңгрлә.
58. Олег
Болхла, селмәрн эвдрл
Давтҗ хатаһад, һазр
Дүүргҗ сумд цацсн
Күн бәәсн болдг.
59. Таман-тарханур алтн
Дөрәһән дөрәлҗ мордхлань
60. Дөрән әәһинь кезәңк
Цагин, аһу ик Ярослав
Соңсдг бәәсмн.
61. Всеволодын
Көвүн Владимир болхла,
Өрүн болһн Черниговдан
Чикән бөглдг бәәсмн.
62. Вячеславин көвүн Борисиг
Нерлкг седкл үклд күрглә:
Канинә аһу деер
Үкл терүг
Ноһан хучлһар бүрклә.
63. Тер Каялын деерәс
Святополк нойн чигн
Эцкнннь иогц хомнад,
Хуцһарин сайг мөрдәр
Киевд авхулҗ ирҗ,
Хутгт Софиян чонҗд
Күргҗ оршала.
64. Тер цагт, Гориславин
Көвүн Олегин үйд,
Даҗь-бурхн-заячин
Ач көвүнә әмн
Эвдрл-буурлар тәргдҗ
Урһад, үкләр чилҗәлә.
Нойдын эвдрл-цүүгәнә
Көлд әмтнә насн
Ахрдла.
65. Тиигхд Орс
Нутгт тәрәчин дун
Берк хая хәәкрснь
Сонсгддг, хар кервс
Зут күүнә күшмүд
Хуваҗ булалдад бәәгснь
Элвг гндгәр соцсгддг.
66. Чоңнун шовүд хоорндан:
«Мең хәәҗ ниснхәхмн» —
Гиҗ энрзһэрн келлддг.
Эн хамгнь болхла,
Цер бәәр бәрлднә,
Цергин олн айна
Цага йовдл билә.
Тиим дәәллдән-ноолдана
Тускар сонсгдад уга.
Хавчигин теегт, куүнә,
Нерго кэдә дунд
Эрт, өрү.нәс авн
Асхн ра болтл,
Ора, асхнас авн
Шар өрлә куртл
Хатасн, халун сумд
Ннснә, улдс. дуулхс
67. Харһлдҗ тачкнад, болд
Җидин үзүрмүд ширҗнныэ.
Мврнә туруһар сиичулҗ
Харлсн һазр күүнә
Ясар хучата, күмнн
Цусар услата. Цусн,
Ясн Орс нутгт
һаслңгар бучрлҗ урһла.
68. Тер х«лд, өрүни
Гегән Һазр деер
69. Төрүи унад угад
Юн цеңнәд йовна?
Энтн — Игорь бух-
Цергүдән гедрг залснь.
Эңкр Всеволод дүнь
Харм: дөңнхәр аашна.
70. Нег өдр бәәр
Болв, хойр өдр —
Бас бәәр; һурвдгчднь,
һал үдин өмнхн
Игорин тугмуд унв.
71. Мел эн алднд
Ах дү хойр
Түргн Һол-Каялын
72. Амн деер нег-негән
Гееҗ саллдв.
73. Тиигҗ цусн арз
Төгсв: зөрмг дүувр
Орс үрдүд, худнран
Тооһад, согтаҗ оркад
Орс һлзрин тулд
Бпйснь чигн алгдв.
74. Урһмл. ниһан харм
Торҗ Һазрур бөкив.
Урһа модн һаслң
Төрҗ, һазр элкдс.
75. Халг. ахнр-дүүнр,
Хату цаг нр!
Хагсу һөвәр мана
Церг хучгдҗ одв.
76. һаслң-һуньг Даҗь-
Бурхн-заячин ачин —
Игорин церг тус
Нисҗ, Трояна һазрт
Окни дурәр ирҗ,
Теңгин белчрт цеңкр
Теңгсиг хунын җиврәри
Сәвн догдлулв.
Сәвәд, элвг-делвг
Цаг ургәҗ үүмәв.
77. һәәзң дәәсдлә нойдын
Ноолддг цаг өңгрв:
Учрнь — ахнр-дүүнр
Хоорндан: «Эннь — мини,
Термь бас мини!» —
Гнҗ эвдрл татк.
Үчүкн юмиг «ик»
Гиҗ зутклдәд, нойд
Бинснь бийстән эвдрлин
Аю- ::'"тж хатав.
78. Тиигхләнь. һәәзң ләәсн
Үзг болһнас довтлҗ,
Ор; нутгт дсерклҗ,
Диилдг болцхав.
79. Халг яһлав. мана
Начн. шову аңнад.
Тасча йовж, дегд
Хот, теңгс күрч
Нисҗ нрҗ.
80. Зут
Игорин зөрмг цергиг
Некҗ әмдрәдг арһ
Уга.
81. Хар Җилән-
Лу оркрн бәркрәд,
Орсин һазрар девн
Довтлад,
82. заляр ассн
Өврәрн һал цацҗ,
Әмт шатаҗ тарав.
Орс орни гергд
Уульн хәәләд:
83. «Ода,
Бидн хәәрн хәэнрән
Ухандан чигн ухалшго,
Седклдән чигн седшго,
Нудндән чигн үзшго
Болвидн. Алтм. мөңгн
Зөөриг нег үлү,
Ьартан борхэсл цокрүвидн». — гилдв.
Яһлалад.
84. Киев һаслңдан
Түцшв. Яхлад, Чернигов
Зоклндан шугшв.
85. Орс
Нутгар зовлң тарв,
Оруһин усн мет
һаслк һазрар көлврв.
86. Зуг нойдуд бийстән
Эвдрл давтн хатав,
87. Терс хавчиг һәәзңгүд
Тер хоорнд Орс һазр
Дәәлҗ довтлад, өрк
Болһнас кермнә арсар
Алв татлдв.
88. Тиигҗ тер хсйр,
Святославин: өргтэ көзүд,
Игорь Всеволод хопр,
Урднь энкиннь унтрасн
Хорта йовдл хәрү
Босхла. Эикнь болхла —
Киевин мк нойн
Доппн Святослав зөргәрн,
89. Догшн сүрәрн
Күч иктә бух-цергарн,
Болд се.пмәрн
Хортан дарҗ намшрала:
Хавчигии нутгт довтлҗ
Күрәд, күрисн ондр
Цомгудынь девсҗ хольвлад,
һу, җалһ, судтынь
Тегшлҗ. һол. нуурмудымь
Ботьхаг болһҗ догдлулад.
Урсхул, улминь хагсаҗ хайла.
Теңгсип булңгас,
Төмр ик бух-цергүдин
Тал дундаснь,
Хү мет хүвсхҗ одад,
һәәзң Кобякиг шүүрч авла.
Кобяк тн!'гхд
Киев хопд Ссятослав нойна
Бәәшңд ирҗ.
90. Әммәсн хаһцла,
Тиигхд нсмш болн пснециан.
Грек болн морап
Улс Святослав нойнг
Л1агтн дуулла. Зуг
Игорь нойиг, хавчигин
Ьол-Каялын йоралд
Чилшго зөөр чнвәснднь,
Орсин алт асхснднь
Нег дууһар гемшәлдлә.
91. Игорь нойн тнигхд
Алтн амәләсн салҗ,
Хавчигин эгл эмэл
Зооглла.
92. Орс балһсдын
Бат шивәс тагчгрв,
Нәр-иеңгл бөкв.
93. Киев хотлдан хамгин
Деер суудг Святослав
Тиигхд ик му йорта,
Үүмәтә зүүд зуудллә:
94. «Сөөни дуусн зүудндм,
Арц орндм намаг
Хар хучлһар ораһад,
Ьаслңгар зуурсн көк
Чаһрар тоож.
95. терс
һәәзң тивернрин сааагин
Хоосн хормсх дүүргәд,
96. Том умшта сувсд
Бий деерм асхҗ,
Бийим өкәрлн таалад
Бәәсн болж медгдв.
97. Алтн деевртә орд-
Харшинм оран харһаснь
Нойн-нурһн уга
Улдсн болв.
98. Асхн
Нарнас өрүн күртл
99. Плесньскин өөрк өлң
Дунд бор керәс
Бәәглдәд, Кияни ө-шуһу
Моднд бууһад, цааран
Көк теңгсүр адһлдв».
100. Тиигхпәнь, нойнд боярмуд
Хәрүднь:
101. «Нойна зергәс,
Му санан тана
Уха эзлҗ.
102. Тер
Хойр начн Таман-тархана
Балһс эзлҗ авхар,
Ядхдан Теңгин ус
Дуулхдҗ уухар, эцкиннь
Алтн ширә деерәс
Нисҗ һарсн мөн.
103. Ода хойр начна
Җивринь һәәзңгүдин үлд
Чавччксн, бнйсинь болхла,
Төмр чодрэр тахрлсн юмн.
Эс меднт, һурвдгч өдртнь
Харңһу таш боллус.
Хойр чнсм улан бахн
Ьал унтрад, теңгст чивлүс.
Олег Святослав хойр,
Хойр шин сар
Бас харңһуһар хучгдлус.
104. Каяла һол деер
105. Герлиг харңһу бүрклә:
Барсин гөлгүд мет
Орс һазрар тарҗ,
106. Хавчигуд цацгдхла —
Хуңһар-маҗар дунд
Аһу ик байр үүдлә.
Тиигҗ өргмҗ-буульмҗиг
Дормҗин му үг дарла.
107. Тиигҗ эрк-чөләг
Даҗг-дажрл давтла.
108. Чөткр-маңһс див
һазрур дәкрҗ буула.
109. Ода гот-немшин
һо сәәхн окдуд
Көк теңгсин көвәдән
Дууллдсн. орсин алт
Шаргулад, Бусов цаг
Магтад, Шарукан-хаана
Өшә авхд меңслднә.
110. Манд, нөкр иерг мань,
Байр уга!» — болна.
111. Тиигхләнь, аһу ик Святослав,
Уульсн нульмсарн хольсн
Алтн зәрлгән тәвҗ келв:
112. «Ач көвүдм минь.
Игорь Всеволод хойрм!
Эртәр, дегд эртэр
Эклҗ, Хавчигин һазриг
Үлд месәр өшрэҗ,
Нер туурхар зүтквт. Зуг
Нерн угаһар дээ.лвт,
113. Туурмҗ угаһар терсин
һәәзң цус асхвт.
һаң болдар цутхсн,
Зоргәр хатасн баатр
Зүрктәт.
114. Бол» мини
Буурл үсим зуг
Яһснтн энв?
115. Ода нанд
Эс узгддм дүм, —
Күчн иктә, кишгәр
Элвг, өнр олн
Цергтә Ярослав дүм?
Чернигсвин боярмудтаһан,
Могут-маңһуд, татран,
Шельбир, эрэ-буха, алтн-эр,
Топчак мет эл әәмгүдгәһән яһсмб?
Тедн болхла, халхвч
Угаһар, турәлдг утхсан
һарһҗ авад орхларн,
Өвкнрин нер дурдад,
Хәәкрсн дууһарн бух-цергүд
Дардг бәәсн биший!
116. Болв тадн, Игорь
Всеволод хойр, келҗт:
«Эврән хойрулн зөрглий:
Урдк цагин нериг
Өргий, иргчин алдриг
Хойрулн хуваҗ авий!»
117. Гип чигн, ахир-дүүнр,
Өвгн күн залурҗ
Баһрна гисн б:>ркин?
118. Хагзнь күнсн харнх
Хол деер нисҗ,
Шовуд цокҗ менндг,
Хәәртә үүрән харсҗ чаддг.
119. Зуг ода му үүл:
Нойдас намд
120. Дөң-тус уга: цаг
Тиигҗ муүһар сольв.
121. Ода Римов балһсна
Эргнд әмтн хавчиг
һәәдцдин үлдәр чавчулҗ
Чкшклдҗ бәәнә.
Владимир нойн болхла,
Кесг шавта кевтнә:
122. Глебин көвүнә зовлң,
һаслң мел дала».
123. Ик нойн Всеволодын зергәс!
Холын холас нисәд ирҗ,
Аавиннь алтн ширә харсх
Седкл танд бәәнү,
Угай?
124. Чидләрн болхла,
Ижл мөриг хәәпәрн
Цаиҗ. Теңгин усиг
Дуулхарн утхад ширгәж
Эс чадхмт та?
125. Ксмр таниг энд
Хамдан бәәсн болхла,
Тутньг эм наһд
Шаальг үнәс давшго.
Хошч ялч хавчиг
Резан мөңгнәс давшго бәәсмн.
126. Та болхла, хүүрә
һазрар довтлж. әмд
Шерешир-зевәр — Глебин
Дүүвр үрдәр ханалхнт!
127. Чи, баатр Рюрик,
Чи. Давид хойрулн'
Тадна алтлсн дуулхта
Дәәчнртн дәәснә цуснд
Өөмәд йовдг эс билү?
128. Тадна баатр сүрг
Холын хол көдәд күрч,
һаң болд үлдәр шавтасн
Ъалзу тур бухмуд кевтә,
Оркрад дәврдг —
Тиим эс билү?
129. Алтн дврәһән, нойд,
Дөрәлтн, ата-марһа
Авхар, эн цагин
Өшә некҗ, Орс һазрин,
Святославин көвүн — Игорь нойна
Шавин төлә бослдтн!
130. Галицин нойн Осмомысл Ярослав!
Хунһарин уулмудыг төмр
Бух-цергүдәрн тулад,
Алтлсн ширәдән залрҗ,
Ик деер суунач.
Хуңһарин күрл нойнн
Хаалһ таг хааҗ
Дунай һолын төмр хааһул
Таглҗ батар бөглләч.
Үүрг-үүргәр күнд хамгинь
Үул һатлһад холд
Шивҗ. Дунайин энтлк
Ордын зарһ хаһлнач.
131. Догшн аюлчнь һазрар
Эңднь задрҗ урсна.
Хотл Киевин хааһул
Хамх цокҗ орлач.
Аавиннь алтн шнрә дссрәс
Хол һазрин нутгудыи
Солтн-хаадудыг сумар харвнач.
Харвич, нойн минь.
132. Кончакиг — терс һәәзң
Хавчигиг. Орс орна,
Святославин баатр урн —
Игорь нойна шав-шархин вшә некич.
133. Бас чигн, чи,
Баатр зөрмг Роман,
Чи, Мстислав! Баатрлг,
Зерлт хойртн
Та хо/.рин седклиг
Бәрлдән тал көтлнә.
134. Шову меңнхәр зөрн
Зүткәд салькта аһарт
Делн нисгч харцх мет,
Бәәр бәрлдхәр зөрәд,
Хол деегур ниснәч.
135. Төмр бат зүрктә,
Латин дуулхта дәәчнрәстн
Сүрдҗ, һазр догдлла,
Олн келн-улс —
Хунну-хуңһар, Литва,
Ятняг, Деремела. хавчиг -
Цуһар җид армаи хайҗ.
һак болд үлд дор
Күзүһән суңһҗ сөгдлэ.
136. Боли
Ода Игорь нойнд.
Туслң нарни герл
Унтрв, му йорар
Модн намчан унһав:
137. һәәзңгүд Рось Сула
Хойр һолар салһад,
Орс балһсд хоорндан
Хуваҗ авснь тер.
Тиигв чигн ода
Баатр Игорин цергиг
Босхҗ әмдрүлдг арһ уга!
138. Тегәд, нойн, чамаг
Тең һол дуудҗана.
Наадк нойдыг үрҗ,
Дәәс дарлцхинь сурҗана.
139. Олегин үрд, баатр
Нойд, бәрлдәнэ бәәрнд
Күрч одсн бәәнә.
140. Ингварь болн Всеволод,
Деернь Мстиславин кевүд —
Ах-дү һурин — му үүрин
Харнхс бишт тадн!
Тадн һазр-усан
Дәәнә йосар диилҗ,
Булдҗ эзлсн бишт!
141. Алтп дуулх. польш
Арм, халхвч хамгтн
Яһла?
142. Хурц мссин
Үзүрәрн көдә-теегин
Хааһул хааҗ, Орс орна
Свктославин баатр үрн —
Игорин шавин өшәһинь автн.
143. Ода Сула Переяславль тал
Мөңгтрсн урсхлар урсдгнь уурв.
Двина һол терс һәәзңгудин
Шууган дунд
Бальчг-ботьхагар урсдг
Болв.
144. Зуг һанцхн
Изяслав, Василькон көвүн,
Литван дуулхс
Хурц үлдәр тачкнулҗ
Чавчад, Всеслав өвкиннь
Алдр нер батлла:
Болв бийнь цергтәһән
Литван үлдсәр чавчулсн,
Цустсн өлң дунд,
Улан халхвчс доран
Эңкр дуучтаһан кевтнә.
145. Зуг дуучин келснь:
146. «Нөкр цергичнь, нойн,
Тарвҗ шовудын җивр
Орав, зерлг аңгуд
Цусинь аолав». — болв.
147. Тенд ахнь — Брячислав чигн,
Бас ахнь — Всеволод чигн
Өөрнь ута билә, тегәд
Изяслав һанцарн үклә:
Баатр цогцас
Сувсн сәәхн әмнь
Хоолвчарнь вңгрҗ һарла.
148. Ә-чимән гиҗ соңсгдхш,
Нәр-ьаадн донһдхш.
Зуг городнин бүрәс урмдна.
149. Ярослав болн Всеславин тохм цуһар!
Туган буулһҗ хуратн,
150. Эвдркә үлдсән ггртнь
Дүртн — өвкнрин нерән
Геечк-зт тадн:
151. Дотр эвдрләрн һәәзңгүд
Дуудҗ, Орс орнд.
Всеславин әмнд харшллат.
Т
152. адна эвдрл-буурлтас
Хавчигин орна дгерм-
Дажг өсҗ тарла!
Трояна доладгч (сүл)
153. Үйд Всеслав нойн
Эңкр арагньдан седҗ,
Шо нәәрсн болдг.
154. Мөрд 1:екснә шалтаһар
Мек татҗ, Киевүр
Довтлҗ, бадьран Киев
Хотлын алтн ширәлә
Харһулла.
155. Болв тендәсн
Ьалзу аң мгт
Ьәрәдҗ зулад, Белгородас
Сөони өрәллә һарч,
156. Өл-буурл үүлнд
Дүүҗлгдә йовҗ, һурв
Саамлҗ дәврәд авсн
Олзта болв:
Новгсродын хагһул секҗ.
Ярославин нери::ь таслҗ,
157. Чонд хүв.тҗ, Дудутокас
Немига һолур довтлв.
Немига дсер күунә толһасар
Тәрәнә боодһас делгҗ,
Болд түгшүрәр сапҗана;
Тск деер әм делгәд,
Күүрәс сүмсдинь йилһҗ кинскҗәнә.
158. Немига һолын цуста эргнь,
Кишг-хөвәр биш,
Орсин көвүдин ясар тарәтз.
159. Всеслав нойн, әмтнә
Зарһинь кеҗ, нойдт
Балһсдынь хуваҗ днглдг,
Сөөднь Киевас һарч,
Чонд хүвлж гүүһәд,
Таман-тарханд
Такан дуунас
Эрт ирдг, евәлтә
Хорс бурхна хаалһинь
Керчн гүүдг гинә.
160. Полоцк балһсна хутгт
Софиян чонҗин хоңх
Цсксинь Киевд бәәҗ соңсд!,
161. Шаарһ цогцнь медлһч
Алмс әмтә билә,
Бслвчн зеткр-үүләс көлтә
Кссг дам турлэ.
162. Тсрүнэ тускар куңкл
Әэлдл-1 Боям ксзэнә:
163. «Мекчнь чигн, олз-
Орутаиь чиги,
һапшун җинртп чигн
Бурхни цааҗ-үклос
Гетлҗ чаддг уга» —
Гпж, номин дантур келсмн.
164. Яһлав, аңхн иаган,
Халг, турүн нойдан
Дурсҗ санхларн түңшәд
Бәәхм, Орс орн!
165. Тер цагин көгшн
Нойн Владимириг
Киевин ендр деер
Хадҗ болшго бәәсмн;
166. Ода болхла, Рюрикин
Тутмуд өндәсн, бас
Давидин тугмуд боссн
Бәәнә. зут ки-мөрн
Дарцгуднь нег аю биш,
Салу-салудан киислднә.
167. Зуг дәәч арм-җидмүд ишкрлдҗәнә.
168. Дунай һолын эрг
Деер Ярославна аһин
Дун донһяна, эңгин
Нег көкэ шовун
Эрг өрлә
Көкәглнә;
169. «Кэкэ шовунд
Хүвлҗ авад, Дунай
170. Көоһәд, нисх бнләв.
Каяла һолын уснд
Торһн ханцан норһад,
171. Нойнаннь баатр цогц
Хучсн шав-шархинь
Цеврлҗ, цусинь арчх
Биләп!» — гинэ.
172. Путивль балһснд Ярославна,
Шивән халхвч деер
Өрүн эрт һарч.
Келәд-кевшәд хәәлснь:
173. «Салькн, халг, салькн!
Юнгэд салькн, ах
Нойн баав минь,
Сөрҗ юңгад көдлнәт?
174. Юңгад хуңһар саадгин
Сумд. түргн живртән тееҗ,
Эңкр иньгинм дэәчнрт
Авч ирҗ цацнат?
175. Үүлн дораһур үлэҗ
Киисэд. кок теңгсин
Нурһн деегүр кермд
Гүүлгҗ наадад бэәдгтн
Баһий тегәд танд?
176. Юңгад та. ах
Нойн баав минь_
Байрим минь бетк
Дотр наиҗ хайвт?»
177. Путивль балһснд Ярославна
Өрүн өрлә һарч,
Шивән халхвч деер
Кевшн хәәләд келснь:
178. «Днепр Словутич, халг,
Та, Хавчигнм көдәг
Давад, чслун уулмуд
Теслҗ һатлсн бәәнәт.
179. Та Святослав нойна
Кермдиг Кобяк хаана
Бух-цергт урсхларн
Эвлҗ күргсн бәәнәт.
180. Өрүн болһн теңгсүр
Нульмсан элвгәр асхҗ.
Илгәһәд бәәдгим уурулад,
Ах нойн баапм,
Анад ирдгов намур,
Эцкр мини авалим!»
181. Путивль балһснд,
Орлэ шивә дгер һарч,
Ярославна кевшәд хәэлснь:
182. «Долвң герлтә шарһ
Нарн минь! Хамг
Әмтнд дулан сәәхн
Хойрарн таалмҗтат.
183. Тегәд
Юңгад һанцхн мини
Хәәмнм дәәчнрт халун
Залян делгнәт, эзн?
Усн уга цөл көдәд
Саадг, суминь юңгад
Салдалһҗ хурмсх савинь
Ьаслңгар дүүргҗ бөглнәт?»
184. Сө өрәлдв, теңгс
Дольга цацҗ һолһалв,
Ьалвин хүуһәр үүлд
Нүүлдв. Игорь нойнд
Деедс көтлвр болҗ,
Хавчигин теегәс Орс
Орнур, аавиннь алтн
Ширәһүр хаалһ заав.
185. Асхн бүрүлин гегән
Тасрад. сө болв.
Игорь нойн унтсн.
Эс унтсн хойрян хоорнд:
Өргн Тең, нәрхн
Донен хоорндк көдә
Ухандан кемжәләд кевтпә.
186. Сеени ерәл ирв —
һолын телтрт Овлур
Мөрдән ишкрҗ дуудв.
Нойнд докъя өгснь
Эн: Игорь энд
Үлд.лм биш ода.
187. Докъянд һазр цокан
Болҗ көдлв, өвсн
Нәәхлҗ щуугв, Хавчигин
Тег догдлв.
188. Игорь
Нсйн, үйн кевтә
һзрәдн, ханар шурһн
Хурдлад, цаһан нуһсн мет
Уснд бун тусҗ
һатлад,
189. хурдн күлг деер
һәрәдҗ мордад довтлад,
Ол көк чон мсч
190. Бун кмисэд, Донец
һолын денан өнсәр
Хурдлад, харц.х мет
Хар үүлн дораһур
Ыисҗ, өрүн, үд,
Асхн уга, хун,
һалу иокҗ идәд
Одв.
191. Игорь нойиг
Харцх болҗ девхд,
Овлур евсиә киитн
Чиг унһаҗ, көк
Чон мет хурдлв:
Хурдн күлгүдән көшәв.
192. Донец һолын келснь:
193. «Игорь нойн! Чамд —
Нерн, Кончакд — һундл,
Орс орнд — байр —
Баһий тегәд?
194. Игорин
Хәрүнь:
195. «Донец минь!
Нөйн намаг долыаһарн
Өкәрлҗ хәәрләд, мөңгн
Эргиннь ьөк ноһаһан
Делгэд өгсн, өндр
Кек модна унгднь
Бәәхдм дулахн будар
Хучн бултулси чамд
Аһу ик алдрчкь
Баһий тегәд?
196. Усндан
Нуһсн болһҗ. урсхлдан
Цах болһҗ. аһарткн
Булхач ботһҗ бултуллач!»
197. Стугна һол болхла,
Тиим бкш гидг: уурта,
Хар саката урсхулта
Болсар. хәрин һолмуд, судлмуд
Бийдән шиңгәҗ авсн,
Белчр талан уудн
Өргдсн, нойн кввүн
Ростиславиг болхла,
Харңһу эргиннь йоралд
Чивән бултулсн. Тегәд
Экнь көвүндән.
198. Ростислав
Нойнд зовҗ уульдг.
199. Тер учрар, цеигүд
Харм төрҗ үмрсн.
Урһа модд уйн төрҗ,
һазрт сөгдси.
200. Энтн шагшрлдсн шаазһас бишл —
Игорин мерт орсн
Гзак Кончак хойрин
Шагшран мөн!
201. Тиигхд керәс бәәгхән уурч,
Чонмуд тагчг бодҗ,
Шаазһас шагшрхан мартла,
Зуг һаннхн мөлкәч
Хорго моһас тагчг
Мөлклдлэ.
202. Шонтл шовуд
Мод тоңшулҗ, һолур
Хаалһ зааҗ өглә,
Халвңһ шовуд серглң
Дууллһарн ер цәәхиг
Дурдла.
203. Тегәд Гзак
Кончакдан келсн үгнь:
204. «Харцх уүрән темцҗ
Ниссн болхла, арднь,
Алтлсн сумарн дахинь
Сәәхн күүкәр тушхмн!» — Золна.
205. – – –
206. – – –
207. Гзак тиигхләнь Кончакдан:
208. «Сәәхн күүкәр тушчкад,
Дахас чигн хоосн,
Күүкнәс чигн хоосн
Үлдхнидн. Маниг тегәд
Харнх шопуд ирҗ,
Ханчигнн көдәдм бидн
Меңнҗ нокх». — гинә.
209. Ярославин цага,
Хуучн үйин дуулачнр —
Святославин медлнн
Боян Ходына хойр:
«Олег хагана хатн минь,
210. Күзүн уга толһад
Ямаран күчр, болв
Толһа уга цогц
Ямр кецү зовлңта», —
Гиҗ келсмн —
Игорь нойн угаһар —
Орс орнд тиим.
211. Теңгрт нарн мандлна —
Игорь нойн нутгтан.
Орс һазртан ирсн бәәнә,
212. Дунай деер окд
Дууллдна, теңгс һатлад
Дунь Киев хотлд
Күрч хадгдна,
213. Игорь
Бормчеиәр, һалар
Асдг, хутгт экнн
Шүтәнд күрхәр адһна.
214. Орн-нутгуд байрта бәәнә,
Балһси. селәд серглң бәәнэ.
215. Аңхн цагин көгшн
Нойдт дууһан дуулад,
Дарунь эн цагим
Залу ноидт дуулхмн!
216. Святоставин кекүн Игорь,
һалзу тур-бух Всеволод,
Игсрин көвүн Владимир
Цуг алдршх болтха!
217. Кирстн улсиг терс
һәәзн. дгермч цергәс
Харсдг нойд болн
Нөкр цергчнр цуһар —
Эсн менд болтн!
218. Нойдыи. нөкр цергин
Нерн алдр тууртха!
Амсн-умсн җирһтхә!

Ссылка

Если вы используете корпус в научной работе, пожалуйста, сошлитесь на эту публикацию:

Орехов Б. В. Параллельный корпус переводов «Слова о полку Игореве»: итоги и перспективы // Национальный корпус русского языка: 2006—2008. Новые результаты и перспективы. — СПб.: Нестор-История, 2009. — С. 462—473.