Азербайджанский перевод Г. Джафарова
Источник: Игор полку дастаны / Ред. и вступ. статьи М. Ариф. Бакы, 1964.
- 1. Гардашлар, башлајаг гәмли бир дастан
Свјатослав оғлу иҝид Игордан.
Игор јүрүшүндән едәк ?екајәт,
Кө?нә сөзләр илә олсунму фәгәт? - 2. Jох! Бизим нәғмәни демәмәк ҝәрәк
Устадымыз Бојан сөјләдији тәк.
Бу ҝүнүн зөвгүнҹә олмалыдыр о,
Сујуну бу ҝүндән алмалыдыр о. - 3. Бирини мәд? етмәк истәркән Бојан
Фикрән ағаҹлары ҝәзәрди ?аман.
Jер үстә боз гурд тәк гачар, ҝәзәрди,
Гартал тәк булудлар алтда сүзәрди. - 4. О, бир-бир хатырлар, јада саларды –
Гәдим заманларда нә сөзләр варды.
Сона гатарынын далынҹа ?аман
Ачыб бурахарды он дәнә тәрлан.
Тутуб ҝәтирсәләр ?ансыны әввәл,
Нәғмә охујарды о, ҝөзәл-ҝөзәл:
Гоҹа Jарослава, ҝөзәл Романа,
Ҝа? да Мстислава – о мәрд инсана,
Мстислава ки, бир кечмиш ҝүндә
Касог полкларынын ҝөзү өнүндә
Кнјаз Редедјанын башыны кәсмиш,
Кәсәндә нә горхмуш, нә әли әсмиш, - 5. Сона дәстәсинә, гардашлар, Бојан
Ачыб бурахмазды он дәнә тәрлан!
Онҹа бармағыјды симләрә дәјән,
Симләрди кнјаза нәғмәләр дејән. - 6. Бизим бу дастаны ҝәлин сөјләјәк
Улу Владимирдән та Игорадәк.
Игор о Игордур, билмәз горхуну,
Ҝөтүрүб өзү тәк иҝид полкуну, - 7. Ағлы иҝидлијин сила?ы етмиш,
Рус дејә гыпчаглар үстүнә ҝетмиш! - 8. Игор бахды ҝүнә, тутулмушду ҝүн,
Зүлмәт ҝизләтмишди ?әр дөјүшчүсүн. - 9. Үз тутду дәстәјә, сөјләди Игор:
- 10. »Еј мәним дружинам, әзиз гардашлар,
Кишијә јарашар дөјүшдә өлмәк,
Jамандыр дүшмәни евдә ҝөзләмәк. - 11. Гардашлар, ҝәлин бир атлара галхаг,
Ҝедиб мави Дона јахындан бахаг». - 12. Бу ?әвәс кнјазы јахды, јандырды,
Ағлыны чашдырды, думанландырды.
Ҝөзүн тутду Дону ҝөрмәк арзусу,
нә?с әламәтдән јохду горхусу. - 13. Деди: «Өзладларым, дејирәм сизә,
Jа дүшмән башында сындырыб низә,
Гыпчаг чөлләриндә башдан ҝечәк биз,
Jа дәбилгәмизлә Дондан ичәк биз». - 14. Сән, еј кечмишләрин бүлбүлү Бојан!
Каш о јүрүшләрдән сән данышасан!
Хәјалән ағаҹлар ҝәзә-ҝәзә сән,
Фикрән булудларда сүзә-сүзә сән
Бизим бу дөвранын ики шө?рәтин
Мөвзусу едәрдин бирҹә се?бәтин.
Тројан ҹығырыјла кечиб дүзләрдән
Кечилмәз дағлары долашардын сән. - 15. Онда бармағынла симә дәјәрдин,
Игорун шә’нинә нәғмә дејәрдин: - 16. »Ша?инләр дејилдир дүшән туфана,
Чығрышыб дағылан чөл-бијабана,
Гачыр долашанын позуг дәстәси,
Дон тәрәфдән кәлир тәлашлы сәси». - 17. Еј Велес нәвәси, вә јахуд белә,
Нәғмән сәсләнәрәк ҝәләрди дилә: - 18. »Суладан о үздә кишнәшир атлар,
Кијевә шад хәбәр ҝәтирир чапар.
Гоҹа Новогородда шејпур чалыныр,
Путивлдә бајраглар әлә алыныр!»
Әзиз гардашыны Игор ҝөзләјир, - 19. Буға Всеволод чатыр, сөјләјир:
- 20. »Еј Игор, әзизим, доғма гардашым,
- 21. Мән сәни ҝөрәндә уҹалыр башым!
Әмр ет атларына гојулсун јә?әр, - 22. Чохдан Курск алтында ?азырыг бизләр.
- 23. Мәнимкиләр чөлдә алмыш дәрсини,
Чох-чох ешитмишләр шејпур сәсини.
Дәбилгә алтында өмр ејләмишләр,
Низәнин уҹунда хөрәк јемишләр. - 24. Онлар ?әр ҹығыра, јола бәләддир,
?әр дүзә, дәрәјә, чөлә бәләддир.
Әлләриндә даим дартылы каман,
Охданда охлары ?азыр ?әр заман.
Полад гылынҹлары ҝөрмүшдүр овхар, - 25. Чөлдә боз гурд кими гачмаглары вар.
Ҝәзиб ахтарырлар, ҝөстәриб гејрәт,
Өзләринә шәрәф, кнјаза шө?рәт». - 26. Онда кнјаз Игор галхды јә?әрә,
Атынын ағзыны тутду чөлләрә. - 27. Ҝүн тутулду, зүлмәт кәсди јолуну,
Амма ки, сахлаја билмәди ону. - 28. Ҝеҹә дә инләди, инләди јаман,
Сәсинә галхдылар гушлар јухудан.
?ејванлар ичиндә артды гарғаша, - 29. Див дә тез атылыб чыхды ағаҹа,
Нә исә гышгырды өз өлкәсинә,
Волга, дәниз боју галхды сәсинә;
Сәси тутду Сурож, Сула бојуну,
Тмутораканы, бир дә Корсуну. - 30. Тәләсик јолларда ат чапыр гыпчаг,
Игору о, Донда гаршылајаҹаг.
Гыпчагларын ҹыр-ҹыр арабалары
Газ тәк сәпәләнмиш бу ҝеҹә јары.
Игор да ат сүрүр үстүнә Донун, - 31. Гушлар заваллыны индидән онун
Чығрыша-чығрыша верирләр хәбәр.
Гурдлар дәрәләрдә туғјан едирләр.
Гузғун даш-гајаја димдик чалараг
?амыны сүмүјә чағырыр гонаг.
Түлкүләр хәлвәтә вериб өзүнү,
Гызыл галханлардан чәкмир ҝөзүнү. - 32. Рус елләри дағлар ардында галды!
- 33. Ҝүн батды, бир аздан ?ава гаралды.
- 34. Чөлләри бүрүмүш зүлмәт бајагдан,
- 35. Бүлбүлүн нәғмәси ҝәлмир будагдан,
Анҹаг долашалар бир-бирин сәсләр. - 36. Галхандан чөлләрә чәкилмиш чәпәр.
Руслардыр, ахтарыр ҝәзәрәк сәф-сәф
Өзләринә шө?рәт, кнјаза шәрәф! - 37. Ҹүмә ҝүнү тездән миниб атына,
Алыб гыпчаглары ајаг алтына
Руслар сәпәләнди ох тәк дүзләрә,
Бир гыпчаг гызыны гачырды ?әрә.
Үстәлик алдылар чох гызыл, атлас,
Демәклә, сајмагла гуртармаг олмаз. - 38. Jығылды гыпчағын дөвләти-вары,
Өртмәси, парчасы, јапынҹылары –
Батаглыг үстүндән көрпү салдылар,
Палчыглы јерләрдән чәкдиләр јоллар, - 39. Игорса өзүнә ҝөтүрдү анҹаг
Ал туғ, ҝүмүш дәстә гырмызы бајраг. - 40. Говараг дүшмәни дијарбәдијар
Иҝидләр дүшмүшләр хејли узаға! - 41. Онлары горхутмаз нә ша?ин-шонгар,
Нә дә гыпчаг адлы о гара гарға!
Олег оғуллары, гә?рәман әрләр
Jајылыб чөлләрә, бах, динҹәлирләр. - 42. Боз ҹанавар кими гачмагда Гзаг,
Она Донун јолун ҝөстәрир Гончаг. - 43. О бири күн исә сөкүләндә дан,
Ал шәфәг верәндә хәбәр ишыгдан - 44. Дәниздән сүрүнүр гара булудлар –
?еј! ?еј! Дөрд ҝүнәши удмаг гәсди вар,
Мави шимшәк чахыр гара булуддан,
Шимшәк јох, ҝәрәкдир ҝурласын туфан! - 45. Донда, Кајалада илдырым чахсын,
Гој јаған јағыш да ох илә јағсын. - 46. Гој низәләр сынсын гыпчаг башында,
Гылынҹлар күтләшсин әр савашында! - 47. Дағлар ардындасан, узагсан, узаг,
Доғма рус елләри, еј ана торпаг! - 48. Jенә Стрибогун өвлады күләк
Ох төкүр русларын үстә долу тәк. - 49. Jер тир-тир титрәјир, чајлар буланыр,
Чөлләрдә, дүзләрдә тозлар доланыр. - 50. Дөјүш бајраглары одур дикәлир,
Дондан вә дәниздән гыпчаглар ҝәлир. - 51. Гыпчагдыр, гыпчагдыр, бахсан ?араја,
Руслары алмышлар онлар араја. - 52. Дүзләри тутмушдур гыпчағын сәси,
Гә?рәман русларын гызыл ҹәркәси! - 53. Иҝид Всеволод, гызмыш буға тәк,
?амыдан габагда дајанмысан тәк! - 54. Ох илә дүшмәнин кәсиб сәсини,
Гылынҹла деширсән дәбилгәсини.
Гызыл дәбилгән ки, ҝөрүнүр ?арда,
Дүшмәнләрин башы кәсилир орда. - 55. Доғрајыр гылынҹын, дүшмүр овхардан,
Авар дәбилгәсин тутурса ?ардан! - 56. Сиз дејин, сиз дејин, бары гардашлар,
?ансы јара она кар ејләјәр, кар,
Бир кәс ки, унуда шан-шө?рәтини,
Гызыл тахт-таҹыны, вар-дөвләтини.
Олга тәк истәкли јарыны ата,
Онун хош рәфтарын салмаја јада?! - 57. Тројан әсријди бир заман әсир,
Jарослав илләри өтүшдү бир-бир.
Бир заман Олег дә мејдан сулады,
Олег – Свјатославын доғма өвлады. - 58. Олег јағдырараг ганлы охуну,
Гылынҹла сәпирди ?ијлә тохуму. - 59. Тмуторакандан Олег галхараг
Гызыл үзәнҝијә басанда ајаг - 60. Бөјүк Всеволод Jарослав оғлу
Биләрди о сәсин нә олдуғуну. - 61. О сәс Чернигова ҝедиб чатарды,
Владимир ешидиб гулаг тутарды. - 62. Борис дә өзүнү чәкиб дурурду,
Тәкәббүрү ону тез јерә вурду.
?агг ону Канинә чәкиб ҝәтирди,
Алтына ҝөј өлүм пәрдәси сәрди.
Олегин хатасы онун башында
Чатлады, өлдү о, ҹаван јашында. - 63. Свјатополк әмр етди гој Кајаладан
Маҹар атларына чатараг ?аман
Атасынын нә’шин тез ҝәтирсинләр,
Мүгәддәс мә’бәдә тез јетирсинләр. - 64. Онда, Олег дөвран сүрдүјү заман,
?амы бир-биринә олмушду дүшман.
Даждбог өвладынын батды дөвләти,
Рус кнјазларынын бу әдавәти
Етди адамларын өмрүнү ҝөдәк. - 65. Чөлдән ҹүтчү сәси ҝәләрди тәк-тәк.
Мејитләр үстүндә сүмүк бөлүшән
Гарғалар сәсијди чөлләрә дүшән. - 66. Долашалар исә ҝәләрәк дилә
Гәнимәт ҝәзирди беләдән-белә.
Бу дөјүш ҝечмишдә олан бир ишдир,
Белә дөјүш ?әлә ҝөрүнмәмишдир.
Сә?әрдән ахшамын өзүнә гәдәр
Охлар өлдүрмәјә адам ҝәзирләр. - 67. Гыпчаг торпағында, о јад чөлләрдә
Низәләр гырылыр вуран әлләрдә.
Дәјәрәк дүшмәнин дәбилгәсинә
Гылынҹлар сәс верир гылынҹ сәсинә.
Сүмүклә әкилмиш о јердә торпаг,
Сују да дөјүшчү ганыдыр анчаг.
Онлар рус елинә ҝәлиб ҝирдиләр,
Гада ҝәтирдиләр, ган ҝәтирдиләр. - 68. Бу ҝәлән нә сәсдир бу сә?әр еркән,
Нәдир узагдакы ҹинкилти ҝөрән? - 69. Мәрдлик мејданыдыр, иҝидлик јери,
Игор гачанлары гајтарыр ҝери.
Әзиз гардашына јетирир өзүн. - 70. Онлар вурушдулар бир ҝүн, ики ҝүн,
Үчүнчү ҝүн исә ҝүнорта үстү
Игорун бајрағы әлиндән дүшдү. - 71. Кајала тәрәфдә елә бу заман
Үзүлдү гардашын әли гардашдан. - 72. О мејданда ганлы шәраб чатмады,
- 73. Руслар баш вурду ?әмин бүсаты.
Гудадар көпүнҹә орда ичдиләр,
Руслар вәтән үчүн башдан кечдиләр. - 74. Онлара отун да јазығы ҝәлди,
Башлары ?өрмәтлә јерә әјилди,
Ағаҹлар да ҝејди гәм либасыны,
Кәдәрлә торпаға әјди башыны. - 75. Гардашлар, јетишди ағыр бир заман,
Мејитлә өртүлмүш ?әр тәрәф, ?әр јан. - 76. Фәлакәт бурада әршә дајанды,
Тројан дијарыны ҝәзди, доланды.
Газ тәк ганадыны уҹадан чалды,
Боллуг илләрини дидәркин салды. - 77. Та чыхан јох иди гыпчаға гаршы,
Мал үстә сөјүрдү гардаш-гардашы.
»Бу мәним, о да ки, мәнимдир» – дејә
Бөјүк дејирдиләр ?әр кичик шејә. - 78. Кнјазлар дејишди, ҝүнләр өтүшдү,
Өз кәләкләринә өзләри дүшдү.
Кафирләр ејләјиб зәфәри бајраг,
Рус ели үстүнә алдылар ајаг. - 79. Гырдыгҹа дојмады чөл гушларындан,
Jаман узаг ҝетди бизим бу тәрлан! - 80. Дирилмәз Игорун иҝид алајы,
- 81. Ишыглы дүнјадан кәсилди пајы.
- 82. Рус ели батмышды матәмә бүтүн,
Дуллар ағлајырды өз әри үчүн; - 83. »Олдунуз биздән узаг,
Ҝөнүлдән, ҝөздән узаг,
Гызыл јох, газанан јох,
Бу дәрди кимә јазаг?» - 84. Кијев дәрд әлиндә олмушдур ағлар,
Чернигов ?үҹумдан ејләјир а?-зар. - 85. Кәдәр чајы ахыр рус торпағындан,
- 86. Кнјазлар чәкирләр дост ајағындан:
- 87. Jағылар ҝәлирләр зәфәрләр илә,
Верҝи топлајырлар евә бир дәлә. - 88. Сөнмәк үзрә иди нә вахтдан бу од,
Дәлиганлы Игор вә Всеволод,
Аталары иши дүзәлдән јердә,
Кө?нә әдавәти галдырды бир дә. - 89. Свјатослав кнјазын бәлли ?үнәри,
Пајтахты иди Кијев шә?әри.
О, дүшмән үстүнә гошун чәкәрәк
Полад гылынҹларла әзди туфан тәк.
О, ајаг басанда өзҝә чөлләрә
Jастыланды тәпә, дүзәлди дәрә.
Буланды чох чајлар, чох дуру ҝөлләр,
Гуруду батаглыг, гуруду селләр.
Көрфәздә дурмады сел тәк гошунун
Дәмир ҹәркәләри өнүндә онун.
Гыпчаглар әлиндән туфан сајағы
О дартыб гопарды мурдар Кобјакы.
Кијев шә?әриндә ?әмин о Кобјак
Кнјаз зинданына олмушду гонаг. - 90. Тамам ?әр ешидән, илән: алман да,
Венесијалы да, чех дә, јунан да
Иҝид Свјатославы өјдүләр, фәгәт
Кнјаз Игора чатды мәзәммәт:
Игор о ҝүнләрин ?ај-?арајында
Рус варын батырды гыпчаг чајында - 91. Өзүсә дүшәрәк гызыл јә?әрдән,
Көлә јә?әринә отурду бирдән. - 92. Шә?әр гапысындан шәнлик чәкилди,
Өтән дилләр сусду, башлар әјилди. - 93. Гоҹа Свјатослав Кијевдә јатды,
Гарышыг бир јуху ону ојатды. - 94. Деди: «Ҝөрдүм ҝеҹә јатдығым јердә
Үзүмә чәкибләр гара бир пәрдә.
Гарағаҹ тахтымда јатырам битаб, - 95. Ичирәм гәм илә гарышмыш шәраб.
- 96. Бош охданы илә мурдар дүшмәнин
Башыма мирвары сәпирләр мәним. - 97. Әзизләјир мәни ҝөрдүм ки, ?амы;
Евимин тирсизди таваны, дамы - 98. Плесенск тәрәфдә салды гар?агар
Ахшамдан сүб?әдәк ала гарғалар. - 99. Кијев мешәсинин сонра үстүндән
Ҝөј дәнизә тәрәф учдулар бирдән». - 100. Бојарлар кнјаза дедиләр: «Кнјаз,
- 101. Дәрд сәнин ағлыны чашдырыб бир аз.
- 102. Бу јухун дејир ки, о ики тәрлан
Учмуш атасынын гызыл тахтындан;
Нијјәтләри икән Тмуторакан,
Ичмәк истәјиркән онлар су Дондан,
Гыпчаг ганадыны онларын гырмыш,
Ајағына дәмир буховлар вурмуш». - 103. Үчүнҹү ҝүн зүлмәт ?әр јаны алды,
О гоша ҝүнәш дә сөндү, гаралды,
Ики ал шәфәглә, ики ајпара
Верди өз јерини гаранлыглара.
Свјатослав илә Олегдир ҹүт ај,
Олду ики гардаш бир дәнизә пај. - 104. – – –
- 105. Онлар уғрајанда мәғлубијјәтә,
Хина өвладлары ҝәлди ҹүр’әтә.
Гаплан күчүјү тәк ?еј дәстә-дәстә
Ахышды гыпчаглар Рус ели үстә. - 106. Бәднамлыг шө?рәти ејләди дәсткир,
Ишыг Кајалада зүлмәтә әсир. - 107. Зүлүм азадлыға гәләбә чалды,
- 108. Див дә бу торпағын үстүнү алды.
- 109. Дуруб ҝөј дәнизин лап са?илиндә
Ҝөзәл гот гызлары нәғмә дилиндә,
Рус гызылларыны ҹинкилдәдирләр,
Бусун дөвраныны тә’риф едирләр.
Онларын дилиндән дүшмүр Шарукан,
Шарукан ганына истәјирләр ган. - 110. Дружина, сән бизим ҝүнүмүзә бах!
Шадлыг да бизләрдән дүшүбдүр гачаг! - 111. Ҝөз јашына гызыл сөзләр гатараг
Улу Свјатослав сөјләди о вахт: - 112. »Игор, Всеволод, балаларым, сиз
Гыпчаг чөлләринә чох тәләсдиниз!
Тез иди сизләрә шө?рәт ахтармаг,
Дүшмәни басдыныз, нә фајда анҹаг?
?әр кәс уҹалтмагчын өз ад-саныны
Ахытды дүшмәнин мурдар ганыны. - 113. Иҝид әрләрсиниз, гәлбиниз полад,
Сиздә ?әм ҹүр’әт вар, ?әм дә јүксәк ад. - 114. Амма бахмадыныз гоҹа јашыма,
Нә ишләр ачдыныз мәним башыма!? - 115. Бәс мәним гардашым Jарослав ?аны?
Онун гошунунун јох иди саны.
Ҝөзләјәјдиз ону, ҝәләјди бары,
Ҝүҹлүдүр, түкәнмәз дөвләти, вары.
Чернигов елиндә нә чохдур бојар,
?өкмүндә иҝидләр, ба?адырлар вар,
Вардыр чохлу татран, гочаг олберләр,
Ревуглар, топчаглар, ?әм дә шелбирләр.
Низәни, галханы онлар атараг,
Чәкмә боғазындан чыхарыб бычаг
Шө?рәтли, ?үнәрли бабалары тәк
Гошунлар басарды нә’рә чәкәрәк. - 116. Сиз исә дединиз: «Ҝөстәрәк ?үнәр,
Гој бизимки олсун дүнәнки зәфәр.
Саба?кы шө?рәт дә гардаш малы тәк
Бизим арамызда бөлүнсүн ҝәрәк». - 117. Гардашлар, гәрибә иш олар мәҝәр
Гоҹа ҹаван кими тәрпәнсә әҝәр? - 118. Онда ки, ҝүҹләнди балаҹа гартал,
Jетирәр ҝөјләрдә гушлара завал.
Вермәз јувасыны ајаға әсла,
Учар, мејдан ачар сонсуз сәмада. - 119. Амма нә едәсән, бәламыз будур:
Кнјазлар архамда дағ кими дурмур. - 120. Бахын, нә ҝөрәҹәк ҝүнүмүз вармыш:
- 121. Одур, Владимири ал ган апармыш;
Римов тәрәфләрдә руслар бу саат
Гыпчаг гылынҹындан едирләр фәрјад. - 122. Jазыг Глеб оғлу, сәнин кәдәрин
Нә гәдәр ағырдыр, нә гәдәр дәрин! - 123. Бејүк Всеволод! Еј улу кнјаз!
Мәҝәр бир дәфә дә нәсибин олмаз
Чапасан, минәрәк хәјал атына,
Бахасан атанын гызыл тахтына? - 124. Истәсән аварла Волга сујуну
Гурударсан, валла?, билирик буну.
Дондан бир дәбилгә ичсә ?әрәниз,
Онун ахырына чыхарсыныз сиз. - 125. Оларды гијмәти сән бурда олсан
Кәнизин бир ногат, гулунку – резан. - 126. Кнјаз, о гүдрәтли әл ки, сәндә вар,
Глебин ҹүт оғлун низә тәк атар. - 127. Еј ҹошгун Рјурик, бир дә Давид, сән!
Гызыл дәбилгәли, ган ичрә үзән
Сизин дејүшчүләр дејилдир мәҝәр? - 128. Сизин дејилдирми ?әмин дәстәләр:
Гүрбәтдә гылынҹдан алараг јара,
Буға тәк вурнухур ?еј ора-бура? - 129. Тез галхын, ағалар, гызыл јә?әрә,
Гојмајын гисасы ҝәлән илләрә.
Интигам истәјир Игор јарасы,
Бу Рус торпағынын ?әр бир парасы! - 130. Jарослав! Галичин бөјүјү сәнсән!
Бөјүкләр јанында сөзү кечәнсән!
Гисмәтиндир гызыл тахтда отурмаг,
Маҹар дағларына ордундур дајаг.
Үстүнә ордулар чәкәндә крал,
Дунајын јолуну кәсмисән дәр?ал. - 131. Булутлара чатыр атдығын ?әр даш
Адын өлкәләрә салыбдыр тәлаш.
Кијевин гапысы ачыгдыр сана,
Атырсан тахтындан охлар султана. - 132. Сына өз охуну, сал ишә јенә,
Гүрбәтдә јаралы Игор наминә!
Вур алчаг келәни, мурдар Гончағы,
Севинсин рус ели, Вәтән торпағы! - 133. Ешит, иҝид Роман, еј Мстислав, сән,
Сизин ?үнәр јағыр ?әр фикриниздән. - 134. Ов үстүнә ҹуман лачын кими сиз
Ҹүр’әтлә ҝөјләри сејр едирсиниз. - 135. Сиздә дәмир донлу ба?адырлар вар,
Латын дәбилгәси башында парлар.
Онларын әлиндән титрәрди торпаг,
Әсәрди Деремал, Литва, Jатвјаг.
Сизин гылынҹларын алтына гыпчаг
Баш гојмуш, иизәсин јерә атараг. - 136. Игорун ҝүнәши батды, еј кнјаз,
Кечди ?әмин ҝүнләр, бир дә гајытмаз!
Бизим ағаҹларын јашыл јарпағы
Дүшмән ајағынын олду тапдағы! - 137. Дүшмәнин әлинә кечди шә?әрләр,
Рос чајындан тутмуш Сулаја гәдәр.
Игор полку бир дә дирилмәз, аман! - 138. Деди: «Дон чағырыр бизи зәфәрә»,
- 139. Иҝид өвладлары Олегин ?аман
Тәләсик ҝирдиләр бу дөјүшләрә. - 140. Кнјаз Всеволод! Кнјаз Ингвар!
Мстислав ушағы! Сизә сөзүм вар:
»Пис лачын баласы олмасаз да сиз,
Ганунла мүлк әлә кечирмәмишсиз. - 141. ?аны сизин гызыл дәбилгә, ?аны?
?аны сизин полјак низә-галханы? - 142. Ити охунузла јоллары кәсин,
Jағылар бу елә ҝәлә билмәсин.
Рус ели, јаралы Игор ешгинә
Башлајын, кнјазлар, бу ел ишинә! - 143. Ҝүмүш ләпәләрлә ахмајыр да?а
Перејаслав үчүн о ҝөзәл Сула.
Двина чајы да чамырдыр бүтүн,
Ахыр Полотскда оланлар үчүн,
Ахыр дүшмәнләрин сәси алтында! - 144. Тәк Василко оғлу Изјаслав онда
Гылынҹлады Литва дәбилгәсини,
Бош јерә чөлләрә салды сәсини.
Бабасы Всеслав газанан шө?рәт
Онун әли илә пуч олду фәгәт.
Өзү дә әлиндә гызыл галханы
Jыхылды, отлары ислатды ганы.
Литва гылынҹындан јыхылды, анҹаг - 145. Өлдү дәстәсини гәлбән анараг:
- 146. »Ким билир, онларын башында нә вар,
Онлары дидмәкдә бәлкә гузғунлар.
Jәгин ки, онларын ахдыгҹа ганы,
Jалајыб боғушур чөлүн ?ејваны!» - 147. Ики гардашындан јохду бир хәбәр,
Брјачеслав, Всеволод ҝөрүнмүрдүләр.
Беләҹә тәк-тән?а, кимсә билмәдән,
Учду инҹи ру?у иҝид бәдәндән! - 148. Севинҹ јох, сәсләрдә бир сызылты вар,
Гродно шејпуру дил ачыб ағлар. - 149. Jарослав, Всеслав нәвәләри, сиз
Бајрагларынызы јерә әјиниз!
Бабалар газанды шан илә шө?рәт,
Онлары сиз јерә вурдунуз фәгәт.
Күтләшмиш гылынҹы гыныша гојун, - 150. Бәлалы ојундур сизин бу ојун.
Бадалаг вурдунуз бир-биринизә, - 151. Дүшмәнләр чөкдүләр хиртдәјимизә.
Ахырда Рус ели, Всеслав торпағы
Дүшмән ајағынын олду тапдағы. - 152. Кечирди Тројанын једдинҹи әсри,
- 153. Бир гызын Всеслав олду әсири.
- 154. Кијевә ат чапды, јетишән кими,
Гызыл тахта санҹды өз низәсини. - 155. Амма чох сүрмәди орада дөвран,
Гачды ҝеҹә јары о, Белгороддан. - 156. Чатды Новгорода о бири сә?әр,
Ачды гапысыны үзүнә шә?әр.
Онда ки, шә?әри әлинә алды,
Jарослав ишинә о, рәхнә салды. - 157. Сонра јалгузаг тәк нәфәс дәрмәдән
Чапды Немизаја о, Дудуткидән
Немиза дејәндә ҝениш бир хәрмән,
Бурада дәрз дејил, башдыр дөјүлән.
Күләш әвәзинә бәдән сәрәрләр,
Зәнҹирин дә ишин гылынҹлар ҝөрәр.
Бу јердә ајрылмыш чох бәдән ҹандан, - 158. Немиза са?или гызармыш гандан.
Санма ки, са?илдә ағаран дәндир,
Бу ағлыг русларын сүмүјүндәндир. - 159. Кнјаз Всеславын ишинә бир бах!
Кнјазлар әлинә бахарды габаг,
Инди хорузун илк банына гәдәр
Тмуторакана Кијевдән ҝәләр.
Гурд кими долашар јоллар узуну,
Санки кәсмәк истәр Хорсун јолуну. - 160. Полотскда килсә зәнҝ чаланда сә?әр,
Сәсини Кијевдә кнјаз ешидәр. - 161. Бәдәнҹә иҝиддир, ру?ән гә?рәман,
Амма ҝөз ачмајыр ?еч бәлалардан. - 162. Бир сөз гошмуш иди Бојан да она:
- 163. (Инди јерин алды ондакы мә’на)
»Нә алыҹы бир гуш, нә мүдрик бир кәс
Алла? диванындан гуртара билмәз!» - 164. ?әлә инләјәҹәк бу ана торпаг,
Олуб-кечәнләри хатырлајараг. - 165. О илк кнјазлары анмамаг олмаз!
Кијевдә дурмазды Владимир кнјаз… - 166. Инди Давид, Рјурик галдырмыш бајраг,
Бајраглар бир сәмтә јелләнмир анҹаг.
Инди ики русун дүз ҝәлмир сөзү, - 167. Низәләрин сәси бүрүјүб дүзү!
- 168. Галанын үстүндә Jарославна тәк
Еркәндән охујур гәриб гугу тәк.
Дунаја јајылыр онун хош сәси,
Игору охшајан гәмли нәғмәси: - 169. »Каш инди учајдым Дунаја бирдән,
- 170. Чајда исладајдым әтәјими мән,
- 171. Jаралы кнјазы тапајдым бары,
Силиб бағлајајдым о јаралары». - 172. Путивлдә о ҝөзәл бахыр галадан,
Ағылар сөјләјир, ?алы пәришан: - 173. »А? күләк, јолуна олум садаға,
Гаршыдан әсмә ҝәл, ај күләк аға! - 174. Хина охларыны ганадында сән,
Әримин дәстәси үстә текүрсән!? - 175. Аздырмы булутлар алтында әсмәк,
Дәниздә ҝәмиләр үстүнү кәсмәк? - 176. Мәним севинҹими, ај күләк аға,
Нијә дағыдырсан дүзә, торпаға?» - 177. Jарославна гала устүндән бахыр,
Ағлајыр, сызлајыр, ҝөз јашы ахыр: - 178. »А? Днепр аға, дағлар јарыб сән
Өзүнә јол салдын гыпчаг чөлүндән. - 179. Свјатослав Кобјак үстә ҝедәндә
Она јол вердин сән ҝениш синәндә. - 180. Инди јетир мәнә сән сирдашымы,
Төкмәјим далынҹа мән ҝөз јашымы». - 181. Jарославна Путивлдә галадан бахыр,
Ағлајыр, ҝөз јашы ахдыгҹа ахыр: - 182. »Ҝүнәш, ?әр ишыгдан, ишыглысан сән!
Инсанлар ?әзз алыр сәнин истиндән! - 183. Бизимкиләр сусуз говрулан заман
Jандырдын онлары сән дә бир јандан!
Нијә, ҝүнәш аға, о сусуз чөлдә
Онларын каманын сән әјдин әлдә?» - 184. Дәниз ҝеҹә јары галхмыш ајаға, .
Булуддан-булуда чапыр гасырға.
Алла? көмәјилә Игор бу ҝеҹә
Гүрбәтдән вәтәнә дөнүр ҝизлиҹә. - 185. Ҝүнүн сон шүасы ҝөјдән чәкилир,
Игор нә ојагдыр, нә јата билир.
Бејүк Дондан кичик Донесә гәдәр
Фикрән өлчүб-бичир о бирәр-бирәр. - 186. Аты јә?әрләди, фит чалды Овлур,
Кнјаз да о саат билди ки, одур.
Демәк, бәсдир да?а бу јердә галмаг! - 187. Отлар хышылдады, титрәди торпаг.
Гыпчаг чадырлары јухудан дурду, - 188. Игор самур кими гамыша вурду.
Ҝүләјән гуш кими суја вурду баш, - 189. Тез атына минди ҝөзүндә тәлаш.
Тез дә атдан дүшдү, боз ҹанавар тәк
Донесә үз тутду о, үркәк-үркәк. - 190. Игор булуд алтда сүзән бир тәрлан,
- 191. Овлур боз гурд кими кәлир архадан.
Игор газдан вуруб тәпә јаратды,
Ову үч ојналыг јемәјә чатды. - 192. Ајаглары отун ше?индән јашды –
Атлары чатлајыб јолда галмышды.
Донес дилә ҝәлиб деди: - 193. «А кнјаз,
Адда-санда сәнә чатан тапылмаз!
Ешидиб гүссәјә батаҹаг Гончаг,
Ҝәлишин руслара бајрам олаҹаг!» - 194. Игор деди:
- 195. «Донес, сәндәдир шө?рәт,
Jахшылығы кнјаз унутмаз, әлбәт:
Синәнин үстүндән мәнә јол вердин,
Ајағым алтына јашыл от сәрдин.
Jашыл ағаҹларын көлҝәсиндә сән
Чәнинлә горудун мәни дүшмәндән. - 196. Суја баш вурараг, ҝөјдә сүзәрәк
Гағајы, ҝүләјән гуш, гара өрдәк
Сајәндә олмушдур кешикчәкәним,
Миннәтин бојнумда бөјүкдүр мәним! - 197. Jох, белә олмамыш Стугна чајы,
Дејирләр аз олмуш онун су пајы,
Удмуш гоншудакы сују, ахары,
Гурутмуш Днепрә чыхан јоллары.
Гојмамыш кнјазы ҝәлсин јахына –
Ҹаван Ростиславын гыјмыш ҹанына. - 198. Анасынын олмуш са?ил сирдашы,
»Ростислав» – дејәрәк төкүр ҝөз јашы. - 199. Чичәкләр дә јаныр онун ?алына,
Ағаҹлар кәдәрлә баш әјир она!» - 200. Сәс ҝәлир – сағсаған дејилдир анҹаг.
Игору ахтарыр Гзагла Гончаг. - 201. Гарға гарылтысын вурмады баша,
Сәсини ичинә чәкди долаша. - 202. Тәкҹә корамаллар сүрүнүр ?әлә,
Чај јолун ҝөстәрир ағаҹдәлән дә.
Бүлбүлүн ағзындан чыхан нәғмәләр
Сүб?үн ҝәлмәсиндән верир мүждәләр. - 203. Гончаға үз тутур јолда хан Гзаг:
- 204. »Лачын јувасына истәјир учмаг.
Гызыл охлар илә лачын баласын
Вураг, ?ејифимиз бары галмасын!» - 205. Белә ҹаваб верир Гзаға Гончаг:
- 206. »Лачын јувасына учурса, гочаг,
Лачын баласына бир гыз көчүрәк,
Ајағына олсун гој бухов бәрк-бәрк!» - 207. Ахырда Гончаға дејир ки, Гзаг:
- 208. »Ону бир ҝөзәлин торуна салсаг,
Нә о галаҹагдыр, нә дә гыз бизә,
Гушлар шығыјаҹаг ?еј үстүмүзә!» - 209. Свјатослав үчүн нәғмәләр гошан,
Jарослав дөврүндә гајнајан, ҹошан,
Олегин јанында ?өрмәти олан
О ики нәғмәкар: Ходына, Бојан
Демишләр: - 210. «Чијинсиз башын ?алы нә?
Башсыз да бәдәнин јазыг ?алына!»
Рус ели бәдәндир, Игор она баш,
Игорсуз русларын нә ҝүнү, гардаш?! - 211. »Ҝөјүн ҝүнәши вар, рус елләринин
Ҝүнәши Игордур, ај елләр, билин!» - 212. Дунај са?илиндә нәғмә дејән вар,
»Хош ҝәлдин!» ејләјиб охујур гызлар.
Долашыр дәнизи, ашыр дәнизи,
Кијевә јетишир онларын сәси. - 213. Ат сүрүр дөшүндән Игор Боричин
Килсәни зијарәт ејләмәк үчүн. - 214. Шадлыг өз атыны миниб бу сә?әр,
Долашыр кәндбәкәнд, шә?әрбәшә?әр. - 215. Улу кнјазлара сөз гошдуг, инди,
Еј ҹаван, кнјазлар, нөвбә сизинди: - 216. Ешг олсун Игора, Всеволода,
Бир дә Владимирә, сағ олсун о да! - 217. Христјан дининин архасы олан,
Мурдар кафирләрин бәласы олан
Кнјазлар сағ олсун! Вар олсун онлар!
Вар олсун башында олан оғуллар! - 218. Ешг олсун, кнјазлар, ешг олсун сизә!
Ешг олсун! Ешг олсун мәрд дәстәнизә!
Амин
Ссылка
Если вы используете корпус в научной работе, пожалуйста, сошлитесь на эту публикацию:
Орехов Б. В. Параллельный корпус переводов «Слова о полку Игореве»: итоги и перспективы // Национальный корпус русского языка: 2006—2008. Новые результаты и перспективы. — СПб.: Нестор-История, 2009. — С. 462—473.